Materie i formy. Pojetyki szczegółowe sztuk głównych

Zachęta Narodowa Galeria Sztuki oddaje w ręce czytelników pierwszy tom serii wydawniczej, w ramach której publikowane będą teksty najwybitniejszych autorów z zakresu filozofii sztuki i estetyki, dotąd niedostępne w języku polskim. Na tytuł serii wybrany został łaciński termin esse, określający istnienie rozumiane jako akt bytu.

Materie i formy. Pojetyki szczegółowe sztuk głównych (1964) to ważne dzieło jednego z głównych współczesnych przedstawicieli nurtu filozofii realistycznej, francuskiego filozofa tiennea Gilsona (18841978), analizujące kwestię sztuki z perspektywy realizmu poznawczego. Gilson, członek Akademii Francuskiej, ceniony jest przede wszystkim jako jeden z największych znawców historii filozofii, zwłaszcza średniowiecznej i nowożytnej, ale także współczesnej.

W charakterystyczny dla myślicieli nurtu realistycznego systematyczny sposób Gilson porządkuje kluczowe aspekty problematyki sztuki, już w pierwszym kroku swoich rozważań rozstrzygając kwestię rozumienia piękna jako właściwości każdego bytu, a nie kategorii idealnej czy jedynie estetycznej. W konsekwencji tego rozróżnienia piękno, jak podkreśla filozof, przynależy każdemu dziełu sztuki i jest celem sztuki, a artysta nie odtwarza piękna zastanego w świecie, a je wytwarza (ze wstępu Janusza S. Janowskiego).

Kolejną książką, jaka ukaże się w serii Esse, będzie Obraz i rzeczywistość (1958) tego samego autora.