Wszystkie nasze ideały kładą nacisk na zasadę wolriej twórczości. Lecz wolna twórczość wymaga dyscypliny wewnętrznej, nie słabszej, lecz silniejszej niż ta, którą warunki przyrodnicze lub instytucje społeczno-polityczne, ekonomiczne, religijne narzucić mogą. Dając duchowi ludzkiemu tę wolność, której potrzebuje dla swego postępu, rozluźniliśmy również więzy bestii ludzkiej, a tymczasem nie umieliśmy dość szybko wytwo-rzyć nowych środków panowania nad nią, którymi należałoby zastąpić dawną przemoc. [...]
Bolszewizm jest ostatecznym wyrazem i sprawdzianem mocy i znaczenia tych dążności antykulturalnych, których cywilizacja zachodnia jeszcze nie zdołała poskromić, a które w warunkach wytworzonych przez zerwanie wszelkich tradycyjnych hamulców zo-stały ześrodkowane jako siły społeczne i obrócone w ruch masowy. (Upadek cywilizacji za-chodniej)
Florian Znaniecki (1882-1958), filozof i socjolog, wykładowca University of Chicago (1917--1919), od 1920 r. profesor Uniwersytetu Poznańskiego, twórca Instytutu Socjologicznego w Poznaniu, od 1939 r. mieszkający w Stanach Zjednoczonych, profesor University of lllinois, przewodniczący Amerykańskiego Towarzystwa Socjologicznego (1954).
