Powrót Posła – streszczenie szczegółowe i opracowanie

„Powrót Posła” to komedia polityczna Niemcewicza napisana w okresie Sejmu Wielkiego, ukazująca zderzenie nowoczesnych i konserwatywnych poglądów. Utwór promuje patriotyzm, edukację i reformy jako drogę do ocalenia ojczyzny. W kanonie lektur szkolnych dzieło jest ważne, bo przedstawia realia epoki i uczy odpowiedzialności za losy kraju.

Powrót Posła – streszczenie krótkie

„Powrót Posła” Juliana Ursyna Niemcewicza to komedia polityczna, której akcja rozgrywa się w czasach Sejmu Czteroletniego. Główny bohater, Walery, po zakończeniu obrad sejmowych powraca do rodzinnej posiadłości. Tam staje w centrum sporu między zwolennikami reform a konserwatystami. Jako młody poseł i reformator, Walery przeciwstawia się konserwatywnym poglądom swojego przyszłego teścia, Starosty.

Element miłosny między Walerym a Teresą dodaje dramatowi dodatkowej głębi emocjonalnej. Teresa jest córką Starosty, który początkowo sprzeciwia się ich relacji z powodu różnic ideologicznych. Jednakże konflikt zostaje rozwiązany, gdy Walery postanawia zrezygnować z oczekiwanego posagu, co przekonuje Starostę do zgody na małżeństwo.

Dramat ten odzwierciedla napięcia polityczno-społeczne tamtych czasów oraz propaguje idee patriotyczne i potrzebę zmian. „Powrót Posła” jest komentarzem na temat ówczesnych wydarzeń w Polsce oraz wezwaniem do jedności narodowej i postępu.

Powrót Posła – streszczenie szczegółowe

Walery powraca z Sejmu Czteroletniego, co inauguruje dramat „Powrót Posła” autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza. Młody poseł i entuzjasta reform przybywa do rodzinnej posiadłości Podkomorzych, gdzie wita go ojciec, Podkomorzy, oraz jego ukochana Teresa. Teresa jest córką Starosty Gadulskiego, który nie tylko sprzeciwia się wszelkim reformom, ale także planom małżeńskim swojej córki z Walerym.

Sytuacja komplikuje się wraz z pojawieniem się Szarmanckiego. Jest on konkurentem Walerego i zabiega o rękę Teresy jedynie dla jej majątku. Tymczasem dochodzi do konfrontacji pomiędzy zwolennikami zmian a konserwatystami na tle politycznym i społecznym.

Punkt kulminacyjny następuje, gdy Walery rezygnuje z posagu Teresy. Ten gest przekonuje Starostę do zaakceptowania związku młodych. Decyzja ta ukazuje prymat miłości i idei reform nad interesami materialnymi. Równolegle wątek Jakuba i Agatki – służących – kończy się szczęśliwie; otrzymują oni wolność oraz zgodę na ślub.

Dramat wieńczy wesele Teresy i Walerego, symbolizując zwycięstwo romantycznej miłości oraz postępu nad konserwatyzmem i chciwością. „Powrót Posła” to nie tylko historia osobistych konfliktów bohaterów, lecz również ważny głos w debacie o potrzebie reform oraz jedności narodowej w ówczesnej Polsce.

Bohaterowie w 'Powrocie Posła’?

„Powrót Posła” autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza ukazuje różnorodne postacie, które odzwierciedlają społeczne i polityczne postawy tamtych czasów. Centralną postacią jest Walery, młody poseł i reformator, którego idealistyczne wizje przyszłości Polski napotykają na opór konserwatywnego Starosty Gadulskiego – jego przyszłego teścia pragnącego zachować tradycyjne sarmackie wartości.

Podkomorzy, ojciec Walerego, to patriota wspierający reformy oraz modernizację kraju. Jego poglądy uwzględniają emancypację chłopów, co w dramacie zilustrowane jest przez losy służby – Agatki i Jakuba – którzy zyskują wolność oraz prawo do małżeństwa. To symbolizuje przemiany społeczne epoki.

Teresa, córka Starosty zakochana w Walerym, reprezentuje młodsze pokolenie otwarte na nowoczesne wartości mimo rodzinnych sprzeciwów. Szarmancki, konkurent Walerego do ręki Teresy, uosabia materializm i cynizm; interesują go głównie jej dobra materialne.

Każda z tych postaci pełni funkcję dydaktyczną. Obrazuje napięcia pomiędzy tradycją a koniecznością reform oraz konflikt między miłością a interesami finansowymi w kontekście wydarzeń Sejmu Czteroletniego.

Jakie są najważniejsze wątki w 'Powrocie Posła’?

Powrót Posła, dzieło autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza, to dramat ukazujący polityczne i społeczne realia swojej epoki. W centrum uwagi znajduje się konflikt między patriotami, reprezentowanymi przez Podkomorzego, a konserwatystami uosabianymi przez Starostę Gadulskiego. Patrioci dążą do reform i modernizacji kraju, podczas gdy druga strona broni tradycyjnych wartości sarmackich.

Istotnym wątkiem jest także emancypacja chłopów, przedstawiona poprzez losy Agatki i Jakuba. Ich historia obrazuje pragnienie wolności i zmiany społecznej, co dodatkowo podkreśla konieczność reform.

Miłość łącząca Walerego i Teresę splata się z politycznymi oraz społecznymi tematami dramatu. Uczucie tej pary napotyka przeszkody wynikające z różnic ideologicznych pomiędzy ich rodzinami. Mimo to młodzi pokonują bariery finansowe oraz konserwatyzm dzięki sile swojego uczucia.

Dramat krytykuje sarmatyzm, promując jednocześnie idee patriotyzmu oraz potrzebę postępu społecznego. Powrót Posła to nie tylko opowieść o miłości czy konfliktach rodzinnych; stanowi również głęboki komentarz na temat koniecznych przemian w Polsce okresu Sejmu Czteroletniego.

Jakie są główne motywy i tematy w 'Powrocie Posła’?

Powrót Posła Juliana Ursyna Niemcewicza to dramat, który porusza ważne kwestie polityczne i społeczne Polski schyłku XVIII wieku. Utwór krytykuje sarmatyzm, widząc w nim symbol zacofania oraz źródło problemów narodowych. Ten styl życia utrudnia zarówno modernizację, jak i wprowadzanie reform.

Kolejnym kluczowym zagadnieniem jest liberum veto. Ukazane jako destrukcyjny mechanizm, który paraliżuje obrady sejmu i uosabia polityczną anarchię, blokując niezbędne zmiany ustrojowe.

Patriotyzm stanowi przeciwwagę dla egoizmu postaci dramatu. Bohaterowie tacy jak Podkomorzy czy Walery wspierają idee patriotyczne, promując reformy z myślą o dobru wspólnym i przyszłości ojczyzny.

Dramat przedstawia również konflikt międzypokoleniowy między młodymi zwolennikami zmian a konserwatywnymi starszymi pokoleniami. Odbija to potrzebę społecznych przeobrażeń oraz adaptacji do nowych realiów politycznych.

Powrót Posła łączy te motywy, oferując krytyczne spojrzenie na Polskę czasów Sejmu Czteroletniego oraz zachęcając do jedności narodowej i postępu jako kluczowych elementów rozwoju kraju.

Jakie znaczenie ma 'Powrót Posła’ w kontekście historycznym?

Powrót Posła autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza to dzieło o dużej wartości historycznej. Stanowi jedno z istotniejszych literackich osiągnięć okresu Sejmu Czteroletniego, trwającego od 1788 do 1792 roku. Utwór doskonale oddaje polityczne oraz społeczne napięcia tamtych lat, kiedy Polska musiała stawić czoła wyzwaniom związanym z modernizacją ustroju i wzmocnieniem swojej pozycji państwowej.

Komedia pełniła funkcję propagandową, wspierając reformy i krytykując przestarzałe mechanizmy polityczne. Niemcewicz, poprzez ukazanie konfliktu między patriotami a konserwatystami, podkreślał konieczność zmian dla dobra całego kraju. Powrót Posła miał wpływ na opinię publiczną, co sprzyjało dyskusjom nad reformami prowadzącymi do uchwalenia Konstytucji 3 maja.

W kontekście historycznym utwór stanowi również świadectwo walki o zniesienie liberum veto oraz wolnej elekcji jako szkodliwych elementów polskiego systemu politycznego. Dramat nie tylko dokumentuje te wydarzenia, ale także zachęca do narodowej jedności i rozwoju społecznego jako fundamentów nowoczesnej Polski.

Julian Ursyn Niemcewicz, jeden z czołowych twórców polskiego oświecenia, zapisał się w historii literatury jako autor komedii politycznej „Powrót Posła”. Dzieło to, powstałe w przełomowym dla Polski okresie Sejmu Czteroletniego, stanowi satyryczny, a zarazem głęboko refleksyjny obraz społeczeństwa szlacheckiego, ukazując zderzenie dwóch światów: konserwatywnego sarmatyzmu i postępowej ideologii reformatorskiej. Poprzez perypetie miłosne i ideologiczne spory rodzinne, Niemcewicz przedstawia palące kwestie polityczne i społeczne końca XVIII wieku, takie jak konieczność reform państwowych, edukacja, patriotyzm i rola szlachty w obliczu zagrożeń zewnętrznych. Akcja dramatu, rozgrywająca się w dworku szlacheckim podczas przerwy w obradach sejmowych, pozwala na intymne, a zarazem reprezentatywne dla epoki ukazanie konfliktu pokoleniowego i światopoglądowego, który decydował o przyszłości Rzeczypospolitej.

„Powrót Posła” – Streszczenie szczegółowe

1. Plan wydarzeń

• Akt I, scena I: Służba, czyli lokaj Jakub i pokojówka Agatka, przygotowuje poranne śniadanie, swobodnie komentując zwyczaje swoich gospodarzy. Jakub wyznaje Agatce miłość i prosi ją o rękę, symbolizując prostą i szczerą uczuciowość.
• Akt I, scena II: Przy śniadaniu Starosta Gadulski, przedstawiciel starej szlachty, wygłasza skrajnie konserwatywne poglądy na politykę, sprzeciwiając się wszelkim sojuszom i reformom. Nagle przychodzi list od Walerego, syna Podkomorzego, informujący o przerwie w obradach Sejmu Czteroletniego i zapowiadający jego powrót. Podkomorzy z dumą przyjmuje wieści o synu, co prowadzi do ostrej dyskusji ze Starostą, który z nostalgią wspomina czasy liberum veto i krytykuje nowe porządki.
• Akt I, scena III: Starościna, macocha Teresy, usprawiedliwia swoją nieobecność na śniadaniu listem pełnym francuskich zwrotów. Podkomorzy gani tę modę na cudzoziemszczyznę, postrzegając ją jako zagrożenie dla polskiej tożsamości.
• Akt I, scena IV: Pojawia się Teresa, wychowanica Podkomorzych, oferując pomoc w przygotowaniach do obiadu, co świadczy o jej skromności i zaangażowaniu. Reszta towarzystwa udaje się do Starościny.
• Akt I, scena V: Teresa, zostawszy sama, wspomina szczęśliwe dzieciństwo spędzone z Walerym i wyznaje, że darzy go głębokim uczuciem, z niecierpliwością oczekując jego powrotu.
• Akt I, scena VI: Szarmancki, pretendent do ręki Teresy, bezskutecznie próbuje namówić ją na konną przejażdżkę i oświadcza się jej, kusząc wizją bogactwa. Teresa zdecydowanie odrzuca jego zaloty, podkreślając swoje wartości.
• Akt I, scena VII: Szarmancki, w swojej pysze, mylnie interpretuje odmowę Teresy jako kokieterię, przekonany o jej sprzyjaniu, podobnie jak jej ojca i macochy.
• Akt I, scena VIII: Jakub z wielką radością ogłasza przyjazd Walerego, przerywając intrygi Szarmanckiego.
• Akt I, scena IX: Walery wita się z rodzicami. Ojciec opowiada mu o karierze jego braci, po czym wszyscy udają się na obiad, kończąc pierwszy akt.
• Akt II, scena I: Teresa z niecierpliwością wyczekuje na możliwość samotnej rozmowy z Walerym, pełna nadziei i obaw.
• Akt II, scena II: Walery i Teresa wyznają sobie wzajemną miłość. Dziewczyna informuje go o planach rodziców, którzy chcą ją wydać za Szarmanckiego. W międzyczasie Jakub przynosi wezwanie od Starościny. Teresa, jako dowód uczucia, wręcza Walerymu własnoręcznie wyszyty pas, po czym odchodzi do macochy.
• Akt II, scena III: Walery, uszczęśliwiony wzajemnością uczuć Teresy, celebruje moment. Na scenie pojawia się Szarmancki, zwiastując konflikt.
• Akt II, scena IV: Szarmancki, z właściwą sobie pychą, próbuje zaimponować Walerymu opowieściami o swoich zagranicznych podróżach. Jednak gdy Walery pyta o prawa i życie tych narodów, Szarmancki ujawnia swoją ignorancję. Wyraża pogardę dla pracy i służby ojczyźnie, co głęboko oburza Walerego. Rozmowa schodzi na plany małżeńskie, a Szarmancki chełpi się swoimi „podbojami” miłosnymi, traktując pamiątki po kobietach jak trofea.
• Akt II, scena V: Szarmancki prezentuje Walerymu kolekcję portretów, pierścieni i pukli włosów, próbując przekonać go o niestałości kobiet. Kulminacją jest wyjęcie portretu Starościanki, co prowokuje Walerego do gwałtownego gniewu.
• Akt II, scena VI: Starościna interweniuje, próbując uspokoić wzburzonego Walerego, który w końcu opuszcza scenę.
• Akt II, scena VII: Szarmancki, niezrozumiale, interpretuje reakcję Walerego jako zazdrość, utwierdzając się w przekonaniu o swojej atrakcyjności. Starościna potwierdza, że Szarmancki jest w jej oczach idealnym kandydatem na męża dla Teresy, opowiadając przy tym o swoim nieszczęśliwym małżeństwie, wymuszonym przez rodziców.
• Akt II, scena VIII: Starościna, mimo zachwytu Szarmanckim, szybko popada w melancholię, ujawniając swoją zmienną naturę.
• Akt II, scena IX: Starosta i Starościna rozmawiają o przyszłym małżeństwie Teresy. Starościna uparcie forsuje kandydaturę Szarmanckiego, przekonując Starostę, że ten z miłości nie będzie żądał posagu. Przy okazji manipuluje mężem, wymuszając rezygnację z dochodowego dzierżawienia karczmy i młyna na rzecz wymarzonego przez nią wodospadu.
• Akt III, scena I: Teresa jest zaniepokojona unikaniem jej przez Walerego. Agatka, jako powierniczka, wyjaśnia jej, że Szarmancki pokazał Walerymu zamówiony potajemnie portret Starościanki, co wywołało gniew.
• Akt III, scena II: Pojawia się przybity Walery. Służąca dyskretnie odchodzi, pozostawiając zakochanych samych, dając im szansę na wyjaśnienie.
• Akt III, scena III: Walery przeprasza Teresę za swoje zachowanie. Oboje szukają rozwiązania trudnej sytuacji i dochodzą do wniosku, że Walery musi oficjalnie poprosić o jej rękę i przekonać rodziców do zmiany decyzji.
• Akt III, scena IV: Podkomorzyna obiecuje młodym swoje pełne wsparcie i wstawiennictwo u Starosty, stając się ich sojuszniczką.
• Akt III, scena V: Rozmowa Podkomorstwa ze Starostą rozpoczyna się od polityki, w której Starosta niezmiennie broni wolnej elekcji i starych porządków. Rodzice Walerego, jednak, umiejętnie zmieniają temat, prosząc Starostę, aby nie wydawał Teresy za Szarmanckiego. Walery również prosi o rękę Teresy, zrzekając się przy tym wszelkich roszczeń o posag. Starosta pozostaje jednak nieugięty, podając różne wymówki: zbyt mały majątek Walerego, odmienne poglądy polityczne, a wreszcie daną już obietnicę Szarmanckiemu.
• Akt III, scena VI: Starosta, chcąc zamknąć sprawę, jest gotów wydać Teresę za mąż jeszcze tego samego dnia. Szarmanckiemu jednak wcale się nie spieszy, a jego otwarte pytanie o posag budzi gniew Starosty i skłania go do gwałtownej zmiany zdania. Starościna również jest zaskoczona jawną interesownością Szarmanckiego, który obrażony opuszcza scenę. Wreszcie, Starosta zgadza się na małżeństwo Walerego i Teresy, triumfująco kończąc miłosny wątek.
• Akt III, scena VII (ostatnia): Podkomorzy, w geście szczodrości i postępu, wyraża zgodę na ślub Jakuba i Agatki, a z tej okazji uwalnia chłopów od poddaństwa, co jest symbolicznym triumfem idei oświeceniowych. Starosta jest zszokowany, ale ostatecznie najbardziej interesuje go wystawne wesele. Podkomorzy kończy dramat podniosłym apelem o życie w zgodzie, pokoju i jedności narodowej.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja komedii politycznej „Powrót Posła” osadzona jest w burzliwych czasach Oświecenia, dokładnie podczas przerwy w obradach Sejmu Czteroletniego (1788-1792), co nadaje utworowi silny kontekst polityczny i historyczny. Miejscem wydarzeń jest typowy polski dworek szlachecki, symbolizujący zarówno tradycję, jak i ówczesne życie społeczne polskiej szlachty. To właśnie w tej intymnej, z pozoru spokojnej przestrzeni dochodzi do zderzenia odmiennych ideologii i pokoleniowych sporów, które odzwierciedlają szersze dylematy całej Rzeczypospolitej. Wybór dworku jako miejsca akcji pozwala autorowi na skoncentrowanie się na mikroświecie rodzinnym, który staje się zwierciadłem problemów ogólnonarodowych.

3. Charakterystyka bohaterów

• Walery: To młody, pełen zapału poseł, syn Podkomorzego. Jest uosobieniem ideałów Oświecenia: patriotyczny, rzecznik reform państwowych, zwolennik postępu i obywatelskiej odpowiedzialności. Jego miłość do Teresy jest równie szczera i niezłomna, co jego przekonania polityczne.
• Teresa: Wychowanica Podkomorzych, wyróżniająca się cnotą, skromnością i głęboką wrażliwością. Jest zakochana w Walerym i reprezentuje ideał kobiety oświeceniowej – inteligentnej, świadomej swoich uczuć, choć uwięzionej w konwenansach epoki.
• Podkomorzy: Ojciec Walerego i głowa rodziny. Jest postacią pozytywną, reprezentującą oświeconą szlachtę – mądry, szanowany, postępowy i zdecydowany zwolennik reform, głęboko zatroskany o dobro ojczyzny. Jego postawa jest wzorem patriotyzmu i rozsądku.
• Podkomorzyna: Żona Podkomorzego, kobieta o dobrodusznym sercu i rozsądnym umyśle. Wspiera młodych zakochanych, stanowiąc moralne oparcie dla Walerego i Teresy oraz racjonalny głos w sporach.
• Starosta Gadulski: Ojciec Teresy, archetypiczny sarmata. Jest ucieleśnieniem konserwatyzmu, zaściankowości i zacofania. Z uporem broni starych, szkodliwych przywilejów (jak liberum veto), sprzeciwiając się wszelkim zmianom i reformom, co czyni go postacią komiczną, ale i tragiczną w kontekście upadku Rzeczypospolitej.
• Starościna: Macocha Teresy, postać zmanierowana, kapryśna i powierzchowna. Bezrefleksyjnie naśladuje mody francuskie, co czyni ją symbolem kosmopolityzmu i braku dbałości o narodową tożsamość. Aktywnie forsuje związek Teresy z Szarmanckim, kierując się próżnością i powierzchownymi kryteriami.
• Szarmancki: Pusty, próżny i interesowny młodzieniec, który udaje światowość. Jego jedynym celem w małżeństwie jest posag, a jego cyniczne podejście do miłości i kobiet, oraz ignorancja w kwestiach państwowych, czynią go negatywnym bohaterem, kontrastującym z patriotyzmem Walerego.
• Jakub: Lokaj w dworku, zakochany w Agatce. Symbolizuje dążenie do prostego szczęścia, miłości i godności osobistej, które w finale sztuki zostaje nagrodzone wolnością od poddaństwa.
• Agatka: Pokojówka, dziewczyna skromna i pracowita, odwzajemniająca uczucie Jakuba. Razem stanowią parę, która w finale otrzymuje szansę na lepsze życie, symbolizując nadzieję na zmianę społeczną.

4. Problematyka

• Konieczność reform państwowych: Głównym problemem poruszonym w komedii jest paląca potrzeba gruntownych zmian politycznych i społecznych w Rzeczypospolitej, zwłaszcza w kontekście obrad Sejmu Czteroletniego. Niemcewicz poprzez konflikt ideowy między Starostą Gadulskim a Podkomorzym i Walerym, ukazuje zderzenie postaw konserwatywnych, które doprowadziły kraj do upadku, z oświeceniowymi dążeniami do modernizacji.
• Wychowanie i edukacja młodzieży: Dramat stawia pytanie o to, jak należy wychowywać młode pokolenie, aby było ono odpowiedzialne za losy kraju. Kontrast między patriotycznym Walerym a pustym Szarmanckim uwypukla wagę kształtowania obywatelskich postaw, miłości do ojczyzny i szacunku dla narodowych wartości, w opozycji do kosmopolitycznej bezrefleksyjności.
• Polska tożsamość a cudzoziemszczyzna: Autor porusza problem wpływu obcych mód i kultury (zwłaszcza francuskiej) na polskie społeczeństwo. Starościna i Szarmancki są uosobieniem bezkrytycznego naśladownictwa, które prowadzi do zatracenia własnej tożsamości. Podkomorzy natomiast broni polskości i zdrowego rozsądku, przestrzegając przed szkodliwością cudzoziemszczyzny.
• Sarmatyzm i jego konsekwencje: Komedia krytycznie odnosi się do negatywnych aspektów sarmatyzmu, takich jak zaściankowość, egoizm, konserwatyzm, anarchia (poprzez obronę liberum veto) i brak odpowiedzialności za państwo. Postać Starosty Gadulskiego jest tego doskonałym przykładem, co pokazuje, jak te cechy przyczyniały się do osłabienia Rzeczypospolitej.

5. Kluczowe wątki

• Wątek miłosny Walerego i Teresy: Stanowi centralną oś fabularną, wokół której rozgrywają się pozostałe konflikty. Jest to klasyczny wątek miłości dwojga cnotliwych ludzi, która musi pokonać przeszkody, symbolizujące szersze problemy społeczne i ideologiczne epoki. Ich związek staje się metaforą nadziei na lepszą przyszłość Polski.
• Wątek polityczny/ideologiczny: Ukazuje zderzenie dwóch głównych postaw politycznych ówczesnej Polski. Z jednej strony mamy zwolenników reform i nowoczesności (Walery, Podkomorzy), z drugiej zaś obrońców starych, szkodliwych porządków (Starosta Gadulski). Ten wątek jest sercem komedii, odzwierciedlającym debaty toczące się podczas Sejmu Czteroletniego.
• Wątek obyczajowy/społeczny: Porusza kwestie mody, wychowania, roli kobiet oraz relacji między szlachtą a chłopami. Krytyka cudzoziemszczyzny (Starościna) i pustoty (Szarmancki) przeplata się z pochwałą prostych, narodowych wartości. Scena uwolnienia chłopów przez Podkomorzego stanowi ważny element tego wątku, sygnalizując postępowe myślenie o strukturze społecznej.
• Wątek satyryczny: Komedia wykorzystuje satyrę do obnażania wad i przywar szlachty. Postaci takie jak Starosta Gadulski, Starościna czy Szarmancki są karykaturami typowych dla epoki negatywnych postaw, a ich komizm służy przekazaniu poważnych treści dydaktycznych i politycznych.

6. Motywy

• Konflikt pokoleń i ideologii: Jeden z fundamentalnych motywów, przedstawiający starcie tradycyjnych, sarmackich poglądów, symbolizowanych przez Starostę Gadulskiego, z postępowymi, oświeceniowymi ideami, reprezentowanymi przez Walerego i Podkomorzego. Jest to alegoria wewnętrznej walki o przyszłość Rzeczypospolitej, balansującej na krawędzi upadku.
• Reformy polityczne: Kwestie reformatorskie, takie jak zniesienie liberum veto, dążenie do dziedziczności tronu, reformy wojskowe i edukacyjne, stanowią nie tylko tło, ale i aktywny element fabuły, będąc przedmiotem gorących dyskusji i źródłem konfliktów. Motyw ten podkreśla pilną potrzebę zmian ustrojowych.
• Patriotyzm a kosmopolityzm: Motyw ten ukazuje dwie postawy wobec ojczyzny i kultury. Walery i Podkomorzy uosabiają głęboki patriotyzm i troskę o dobro Polski, jej język i tradycje. W kontraście, Starosta, a zwłaszcza Starościna z jej obsesją na punkcie mody francuskiej, symbolizują egoizm, zaślepienie obcymi wzorcami i lekceważenie narodowej tożsamości.
• Miłość i małżeństwo: Wątek romantyczny Walerego i Teresy nie jest jedynie melodramatem, lecz metaforą wyboru właściwej drogi dla narodu. Ich czysta miłość, zagrożona intrygami Starościny i interesownością Szarmanckiego, symbolizuje wartości takie jak uczciwość, dobro i narodowa jedność, które powinny zwyciężyć nad egoizmem i pustotą.
• Edukacja i wychowanie: Dramat porusza także kwestię odpowiedniego kształtowania młodzieży. Poprzez kontrast między dobrze wychowanym i patriotycznym Walerym a próżnym Szarmanckim, Niemcewicz podkreśla znaczenie edukacji, która wpaja miłość do ojczyzny, szacunek dla tradycji i świadomość obywatelską, jako fundamenty silnego państwa.
• Krytyka sarmatyzmu: Motyw ten jest wszechobecny, manifestując się w postaci Starosty Gadulskiego, który uosabia wszelkie negatywne cechy sarmackiej mentalności: zaściankowość, brak otwartości na zmiany, warcholstwo, pychę i egoizm. Komedia w satyryczny sposób demaskuje te wady, które doprowadziły Rzeczpospolitą na skraj upadku.
• Krytyka cudzoziemszczyzny: Motyw ściśle związany z kosmopolityzmem, widoczny w postaci Starościny, która bezkrytycznie naśladuje mody francuskie, ignorując polską kulturę i język. Jest to ostrzeżenie przed utratą narodowej tożsamości na skutek bezmyślnego przejmowania obcych wzorców.
• Postęp społeczny (zniesienie poddaństwa): Choć nie jest głównym motywem, symboliczne uwolnienie chłopów Jakuba i Agatki przez Podkomorzego w finale dramatu, stanowi mocny akcent oświeceniowy i wskazuje na potrzebę reform społecznych, wykraczających poza jedynie polityczne.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

Komedia polityczna „Powrót Posła” autorstwa Juliana Ursyna Niemcewicza to jedno z najważniejszych dzieł polskiego oświecenia, które z niezwykłą precyzją, a zarazem satyrycznym zacięciem, ukazuje konflikt pokoleniowy i ideologiczny w przededniu rozbiorów Polski. Akcja dramatu, osadzona w dworku szlacheckim podczas przerwy w obradach historycznego Sejmu Czteroletniego, koncentruje się na zderzeniu archaicznych, sarmackich postaw z nowoczesnymi, oświeceniowymi dążeniami do reform. Niemcewicz, wykorzystując wątek miłosny jako nośnik głębszych idei, maluje portret społeczeństwa polskiego, stojącego przed wyborem między tradycją a koniecznością zmian.

Dramat rozpoczyna się od codziennej sceny w dworku, gdzie służba – sprytny lokaj Jakub i rezolutna pokojówka Agatka – przygotowuje śniadanie, swobodnie komentując zachowania swoich państwa. Ich prosta, szczera miłość i plany małżeńskie stanowią idylliczne tło dla skomplikowanych sporów ideologicznych. Wkrótce na scenie pojawia się Starosta Gadulski, uosobienie zaściankowego sarmatyzmu. Podczas śniadania, w barwnym monologu, Starosta bezkrytycznie wychwala dawne czasy wolnej elekcji i liberum veto, stanowczo sprzeciwiając się wszelkim sojuszom i reformom, które, jego zdaniem, zagrażają wolności szlacheckiej. Jego anachroniczne poglądy kontrastują z postawą Podkomorzego, który z dumą przyjmuje list od swojego syna, Walerego. List ten informuje o przerwie w obradach sejmowych i zapowiada powrót młodego, patriotycznego posła. Między Podkomorzym a Starostą Gadulskim wybucha ostra wymiana zdań, w której zderzają się dwie wizje Polski: postępowa i konserwatywna.

Wkrótce poznajemy również Starościnę, macochę Teresy, która jest karykaturą kobiety zmanierowanej i bezkrytycznie naśladującej francuskie mody. Jej list, przepełniony gallicyzmami, staje się pretekstem dla Podkomorzego do krytyki cudzoziemszczyzny, którą uważa za szkodliwą dla polskiej tożsamości i kultury. Na scenie pojawia się także Teresa, wychowanica Podkomorzych, uosabiająca cnoty oświeceniowej młodej Polki – skromna, wrażliwa i zakochana w Walerym. Jej oczekiwanie na ukochanego przerywa pojawienie się Szarmanckiego, innego pretendenta do ręki Teresy. Szarmancki to typowy pusty i próżny światowiec, który, kierując się interesownością, próbuje zdobyć względy Teresy, kusząc ją bogactwem. Dziewczyna jednak zdecydowanie odrzuca jego zaloty. Jego bezpodstawne przekonanie o sukcesie, podsycane przez Starościnę, ukazuje jego arogancję i brak zrozumienia prawdziwych wartości. Akt pierwszy kończy się radosnym ogłoszeniem powrotu Walerego, który wita się z rodzicami, a następnie całe towarzystwo udaje się na obiad.

Akt drugi pogłębia wątek miłosny i ideologiczny. Teresa, pełna nadziei, czeka na spotkanie z Walerym, który wkrótce wyznaje jej wzajemność uczuć. Ich rozmowa zostaje jednak zakłócona przez wiadomość o planach rodziców Teresy, którzy zamierzają wydać ją za Szarmanckiego. Teresa, na znak miłości, wręcza Walerymu wyszyty przez siebie pas, co staje się symbolicznym gestem wierności. Na scenie pojawia się Szarmancki, który w arogancki sposób próbuje zaimponować Walerymu opowieściami o swoich podróżach. Kiedy jednak Walery zadaje mu pytania dotyczące ustrojów i życia narodów, Szarmancki ujawnia swoją ignorancję i pustkę intelektualną. Jego pogarda dla pracy i służby ojczyźnie oburza patriotycznego Walerego. Dalsza część rozmowy ujawnia cyniczne podejście Szarmanckiego do kobiet – chełpi się on swoimi „podbojami”, traktując pamiątki po kochankach jak trofea. Kiedy pokazuje Walerymu portret Starościanki, wywołuje tym gwałtowny wybuch gniewu u młodego posła, który czuje się upokorzony i oszukany. Starościna próbuje załagodzić sytuację, lecz Walery opuszcza scenę wzburzony. Mimo to, Szarmancki błędnie interpretuje jego reakcję jako zazdrość, utwierdzając się w swoim mniemaniu. Starościna, zaślepiona jego urokami, nadal uważa go za idealnego kandydata dla Teresy, opowiadając przy okazji o własnym, nieszczęśliwym małżeństwie. Akt kończy się rozmową Starosty i Starościny, w której ta ostatnia manipuluje mężem, by ten zgodził się na ślub Teresy z Szarmanckim bez posagu, a przy okazji wymusza rezygnację z dochodowych źródeł dochodu na rzecz ekstrawaganckiego wodospadu.

Ostatni akt przynosi rozwiązanie akcji. Teresa, zaniepokojona dziwnym zachowaniem Walerego, dowiaduje się od Agatki o incydencie z portretem Starościanki. Walery, przybity, przeprasza ukochaną, a wspólnie dochodzą do wniosku, że jedynym rozwiązaniem jest oficjalne poproszenie o rękę Teresy. Z pomocą przychodzi im Podkomorzyna, która obiecuje wstawiennictwo u Starosty. Rozmowa Podkomorstwa ze Starostą początkowo koncentruje się na polityce, w której Starosta Gadulski uparcie broni starych porządków. Jednak temat szybko przechodzi na przyszłość Teresy. Walery, w imię miłości, zrzeka się wszelkich roszczeń o posag, co jest wyrazem jego szlachetności. Mimo to Starosta pozostaje nieugięty, używając różnych pretekstów: odmiennych poglądów politycznych, mniejszego majątku Walerego, a przede wszystkim – danej obietnicy Szarmanckiemu. Sytuacja ulega diametralnej zmianie, gdy Szarmancki, pewny swego, otwarcie pyta o posag, co budzi gniew Starosty. Zaskoczona jest również Starościna, która widzi prawdziwe intencje młodzieńca. Obrażony Szarmancki odchodzi, a Starosta, w obliczu jego interesowności, zmienia zdanie i zgadza się na małżeństwo Walerego i Teresy. Dramat kończy się symbolicznym gestem Podkomorzego, który wyraża zgodę na ślub Jakuba i Agatki, a z tej okazji uwalnia chłopów od poddaństwa, co jest triumfem oświeceniowych idei humanitaryzmu i postępu. Starosta Gadulski, choć zszokowany, ostatecznie akceptuje bieg wydarzeń, koncentrując się już tylko na wizji wystawnego wesela. Podkomorzy podsumowuje utwór apelem o zgodę, pokój i jedność, stając się głosem samego Niemcewicza, który pragnął wskazać drogę ku odrodzeniu Rzeczypospolitej.

Monika

Poznajcie Monię – pasjonatkę literatury, która zaczytuje się w kryminałach, biografiach i powieściach obyczajowych. Dobra książka to dla niej najlepszy sposób na wieczorny relaks, choć równie chętnie spędza czas przy emocjonujących filmach, zwłaszcza tych, które trzymają w napięciu do ostatniej chwili.
Kiedy nie oddaje się czytaniu, wyrusza na górskie szlaki, realizując swoją pasję do zdobywania szczytów. Latem zamienia góry na wodę, ciesząc się słońcem i spokojem na desce SUP. Jest również entuzjastką aktywności fizycznej – od dynamicznych zajęć aerobiku po długie spacery wśród leśnych krajobrazów, które pozwalają jej na chwilę wytchnienia.
Prywatnie to szczęśliwa mama dorastającej nastolatki, Łucji, z którą dzieli codzienne radości i wyzwania. Pełna energii, zawsze uśmiechnięta i gotowa na nowe wyzwania – taka właśnie jest Monia!