„Państwo” – streszczenie szczegółowe i opracowanie

W dziele „Państwo” Platon przedstawia wizję idealnego społeczeństwa, w którym filozofowie sprawują władzę, kierując się wiedzą o dobru i sprawiedliwości. Badania Platona nad strukturą społeczną i rolą edukacji podkreślają wagę moralności i harmonii, tworząc fundamenty rozważań nad sprawiedliwym ustrojem.

Czym jest 'Państwo’ Platona?

Dzieło „Państwo” autorstwa Platona to kluczowy tekst w dziedzinie filozofii politycznej, napisany jako dialog, w którym Sokrates odgrywa centralną rolę. Platon kreśli wizję idealnego państwa opartego na zasadach sprawiedliwości i harmonii społecznej, proponując system rządów, gdzie władzę sprawują filozofowie – ci, którzy najlepiej rozumieją istotę dobra i sprawiedliwości.

W tej pracy Platon bada strukturę społeczną oraz znaczenie edukacji i cnoty obywatelskiej. Przedstawia model utopijnego ustroju, który ilustruje działanie doskonałego państwa. To myślowy eksperyment mający na celu głębsze zrozumienie natury sprawiedliwości oraz miejsca jednostki w społeczeństwie.

Autor omawia podział społeczeństwa na trzy klasy:

• rządzącą (filozofowie-królowie),
• pomocniczą (wojownicy),
• pracującą (rolnicy oraz rzemieślnicy).

Każda z tych grup ma określone zadania zapewniające równowagę i sprawiedliwość w społeczności.

Książka „Państwo” Platona nadal inspiruje współczesne debaty nad filozofią polityczną i koncepcjami idealnych ustrojów społecznych. Analiza tego dzieła wpływa na pojmowanie relacji między jednostką a państwem oraz uwypukla znaczenie moralności w życiu publicznym.

Geneza i gatunek dzieła

„Państwo” Platona, napisane w IV wieku p.n.e., to jedno z najważniejszych dzieł filozoficznych powstałych w Akademii Platońskiej. Platon, czerpiąc inspirację z nauk Sokratesa, przedstawia swoje poglądy na temat sprawiedliwości, władzy i struktury społecznej poprzez dialogi pełne refleksji.

Forma dialogu umożliwia ukazanie różnych perspektyw i prowadzenie żywej dyskusji. Dzięki temu czytelnik może lepiej pojąć skomplikowane zagadnienia. Dzieło nie ogranicza się jedynie do analizy natury sprawiedliwości; prezentuje również wizję idealnego państwa kierowanego przez filozofów. Takie utopijne społeczeństwo opiera się na harmonii oraz moralności, które są centralnymi elementami rozważań Platona.

Filozofia polityczna Platona

W filozofii politycznej Platona etyka i polityka są ze sobą nierozerwalnie związane, co ujawnia się w jego wizji idealnego państwa przedstawionej w dziele „Państwo”. Według niego, to właśnie filozofowie-królowie powinni stać na czele społeczeństwa. Dzięki swojej wiedzy o dobru i sprawiedliwości, tylko oni są w stanie zagwarantować rzeczywiste dobro wspólne, co stanowi sedno jego koncepcji ustroju.

Krytykując istniejące systemy za ich brak moralności oraz niekompetencję władców, Platon proponuje alternatywny model organizacji państwowej. W tym modelu każdy element społeczny ma przypisaną określoną funkcję:

• filozofowie rządzą,
• wojownicy chronią kraj,
• rolnicy i rzemieślnicy dbają o produkcję dóbr.

Taka struktura ma zapewnić równowagę i sprawiedliwość we wspólnocie.

Platońska wizja zakłada podział społeczeństwa według cnót oraz naturalnych zdolności jego członków. Każdy obywatel pełni swoje obowiązki zgodnie z posiadanymi zdolnościami moralnymi oraz intelektualnymi, co prowadzi do harmonii całej społeczności. Dzięki temu można lepiej zrozumieć rolę jednostki wobec dobra ogółu.

Myśl Platona nadal oddziałuje na współczesne postrzeganie polityki i organizacji społecznych struktur. Jego refleksje inspirują debatę na temat znaczenia etyki w sferze publicznej oraz roli mądrych liderów dla utrzymania stabilnego państwa. Przez wieki Platon pobudzał rozważania nad istotnością moralności oraz wiedzy w procesach rządzenia.

Księga I: Wprowadzenie do sprawiedliwości

Pierwsza księga „Państwa” Platona wprowadza czytelnika w temat sprawiedliwości poprzez dialogi Sokratesa z różnorodnymi postaciami. Każdy z rozmówców przedstawia odmienną definicję tego pojęcia, na przykład jako oddawanie każdemu tego, co mu się należy lub jako korzyść dla silniejszego. Platon za pomocą Sokratesa krytykuje te podejścia, tworząc fundament pod własną koncepcję.

Dialog sokratejski jest filozoficzną rozmową, której uczestnicy wspólnie dociekają prawdy. Umożliwia Platonowi ukazanie różnych perspektyw na sprawiedliwość oraz ich ograniczeń i błędów logicznych. Dzięki temu czytelnik lepiej pojmuje głębokość analizy filozofa.

Platon usiłuje przedstawić sprawiedliwość jako harmonię zarówno duszy jednostki, jak i całego społeczeństwa. Postrzegał ją jako wewnętrzny porządek oraz równowagę między częściami duszy: rozumem, emocjami i pragnieniami. Aby osiągnąć tę harmonię w społeczności, proponuje idealne państwo rządzone przez filozofów-królów.

Księga X: Podsumowanie i krytyka sztuki

W ostatniej księdze „Państwa” Platon przedstawia swoją wizję doskonałego społeczeństwa, jednocześnie dokonując krytyki sztuki mimetycznej. Filozof twierdzi, że tego rodzaju twórczość oddala ludzi od prawdy i świata idei, gdyż stanowi jedynie naśladownictwo rzeczy, które same są zaledwie odbiciem wiecznych wzorców. W ten sposób sztuka znajduje się na trzecim poziomie oddalenia od rzeczywistości.

Platon argumentuje, że mimetyczna sztuka ma negatywny wpływ na moralność obywateli oraz ich zdolność do pojmowania sprawiedliwości i dobra. W państwie idealnym rządzonym przez filozofów-królów sztuka powinna wspierać edukację i rozwój cnót obywatelskich. Z tego powodu akceptowane są tylko te formy artystyczne, które promują cnotę i prawdę.

Krytyka Platona wypływa z jego teorii idei. Uważa on, że wiedza musi być oparta na prawdziwych ideach, a nie na iluzjach kreowanych przez artystów. Księga X mocno podkreśla znaczenie kierowania się rozumem oraz unikania iluzji stwarzanych przez dzieła sztuki.

Świat zmysłów a świat idei

W dziele „Państwo” Platon przedstawia koncepcję, według której świat zmysłowy to jedynie niedoskonałe odbicie świata idei. Materialne przedmioty, które dostrzegamy wokół nas, są zmienne i nietrwałe. Natomiast idee pozostają wieczne i niezmiennie trwałe, stanowiąc prawdziwe byty poznawalne przez rozum.

Teoria idei Platona zakłada, że wszystko, co poznajemy zmysłami, ma swój doskonały odpowiednik w świecie idei. Przykładowo piękno widziane w sztuce czy naturze to tylko cień autentycznego piękna jako idei. Z tego wynika, że zmysłowa rzeczywistość jest pełna iluzji i pozorów.

Dzięki tej koncepcji Platon uwypukla znaczenie filozofii jako narzędzia do odkrywania prawdy. W idealnym państwie władzę powinni sprawować filozofowie-królowie kierujący się wiedzą opartą na ideach, a nie złudzeniach materialnego świata. Taka perspektywa podkreśla wyższość myśli nad doświadczeniem zmysłowym.

Socjalizacja rodziny i jej znaczenie

W dziele Platona „Państwo” koncepcja socjalizacji rodziny polega na zastąpieniu tradycyjnych więzi rodzinnych wspólnotowym wychowaniem dzieci. W jego idealnym ustroju nie ma miejsca na prywatne interesy; cały proces wychowania potomstwa spoczywa na barkach społeczeństwa jako całości. Taki system ma za zadanie usunąć konflikty wynikające z indywidualnych interesów oraz zapewnić pełną lojalność wobec społeczności.

Dla Platona owa reforma jest kluczowa w dążeniu do jedności i sprawiedliwości społecznej. Dzięki niej obywatele powinni czuć silniejsze przywiązanie do państwa niż do własnych rodzin, co z kolei prowadzi do większej harmonii społecznej i stabilności politycznej. Wspólnota interesów staje się fundamentem wymarzonego porządku społecznego.

Mimo kontrowersyjnego charakteru, ta idea miała na celu stworzenie społeczeństwa wolnego od nierówności i niesprawiedliwości. Platon pragnął, aby każdy obywatel postrzegał siebie jako część większej całości, co miało pomóc w realizacji zasad sprawiedliwości i równości w społeczeństwie.

„Platon „Państwo”” – Streszczenie szczegółowe

Dzieło Platona, „Państwo”, to jeden z najbardziej wpływowych dialogów filozoficznych w historii zachodniej myśli. Pod przewodnictwem Sokratesa, dyskusja rozwija się wokół fundamentalnych pytań dotyczących istoty sprawiedliwości, idealnego ustroju państwowego oraz doskonałego życia jednostki. Jest to kompleksowa wizja harmonijnego społeczeństwa, skonstruowana na bazie racjonalnych zasad i głębokiej analizy ludzkiej natury.

1. Plan wydarzeń

• Księga I: Dialog rozpoczyna się od spotkania Sokratesa z Kefalosem, Polemarchosem i Trasymachem, którzy przedstawiają swoje definicje sprawiedliwości. Sokrates podważa tradycyjne i cyniczne ujęcia, uznając problem za znacznie bardziej złożony.
• Księga II: Bracia Platona, Glaukon i Adejmantos, stawiają Sokratesowi wyzwanie, aby udowodnił wartość sprawiedliwości jako dobra samego w sobie, a nie tylko ze względu na korzyści. Sokrates w odpowiedzi proponuje stworzenie modelowego państwa jako sposobu na zobrazowanie sprawiedliwości w dużej skali.
• Księga III: Przedstawione zostają zasady formowania i wychowania klasy strażników. Podkreślona jest rola odpowiedniej literatury, muzyki i aktywności fizycznej w kształtowaniu ich charakteru, wolnego od prywatnego majątku, co ma zapewnić ich bezinteresowną lojalność.
• Księga IV: Platon definiuje sprawiedliwość w państwie jako harmonijne współdziałanie trzech klas: rządzących (mędrców), strażników (wojskowych) i producentów (rolników, rzemieślników). Analogicznie, sprawiedliwość w duszy indywidualnej to harmonia rozumu, popędliwości i pożądliwości, kontrolowana przez sophrosyne (umiarkowanie).
• Księga V: Sokrates kontrowersyjnie przedstawia koncepcję wspólnoty kobiet i dzieci oraz zniesienia własności prywatnej wśród strażników, a także argumentuje za równouprawnieniem kobiet w pełnieniu wszelkich funkcji państwowych.
• Księga VI: Wprowadza się ideę filozofa-króla – władcy, którego legitymizuje głęboka mądrość i zrozumienie Idei Dobra, czyniąc go najlepiej przygotowanym do rządzenia państwem.
• Księga VII: Zawiera słynną alegorię jaskini, ilustrującą proces wyzwolenia umysłu z niewoli iluzji i stopniowego poznawania prawdziwej rzeczywistości, aż do osiągnięcia najwyższej wiedzy – Idei Dobra. Podkreśla się konieczność edukacji filozoficznej dla przyszłych władców.
• Księga VIII: Platon analizuje różne formy ustrojowe: od idealnej arystokracji, poprzez timokrację, oligarchię, demokrację, aż po najgorszą – tyranię, ukazując ich postępującą degenerację.
• Księga IX: Sokrates kontrastuje nieszczęśliwe, chaotyczne życie tyrana z harmonijnym i szczęśliwym życiem człowieka sprawiedliwego, ukazując sprawiedliwość jako drogę do prawdziwego spełnienia.
• Księga X: Dzieło kończy się krytyką poezji i sztuki mimetycznej, które według Platona oddalają od prawdy, oraz Mitem o Erze, opowieścią o wędrówce duszy po śmierci, podkreślającą znaczenie moralnych wyborów w życiu doczesnym.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja „Państwa” rozgrywa się w starożytnej Grecji, najprawdopodobniej w Atenach, w dzielnicy portowej Pireus, w domu zamożnego obywatela Kefalosa. Dialog odbywa się po zakończeniu obchodów święta Bendis, bogini czczonej przez Traków i Greków. Kontekst czasowy i przestrzenny jest typowy dla platońskich dialogów, osadzając filozoficzną dyskusję w realnych realiach ówczesnego ateńskiego życia społecznego, co dodaje jej autentyczności i żywotności.

3. Charakterystyka bohaterów

• Sokrates: Jest głównym rozmówcą i spiritus movens całej dyskusji. To on, poprzez swoją charakterystyczną metodę elenktyczną (zbijania argumentów) i majeutyczną (pomagania w „rodzeniu” prawdy), prowadzi swoich interlokutorów przez meandry filozofii, odsłaniając wizję idealnego państwa i głębokiego sensu sprawiedliwości. Jest ucieleśnieniem mędrca dążącego do prawdy.
• Kefalos: Starszy, zamożny i szanowany obywatel, który otwiera dyskusję na temat sprawiedliwości. Reprezentuje tradycyjne, konserwatywne podejście, wiążące sprawiedliwość z uczciwym rozliczaniem się z ludźmi i bogami, zanim wycofuje się z dialogu, pozostawiając go młodszym.
• Polemarchos: Syn Kefalosa, który przejmuje rolę głównego dyskutanta po ojcu. Kontynuuje tradycyjną myśl, definiując sprawiedliwość jako czynienie dobra przyjaciołom i zła wrogom, co jest typowym poglądem dla greckiego etosu honorowego.
• Trasymach: Sofista, który wchodzi do dialogu z agresywną i cyniczną definicją sprawiedliwości. Twierdzi, że sprawiedliwość to nic innego jak „interes silniejszego”, co rzuca fundamentalne wyzwanie pod adresem Sokratesa i staje się punktem wyjścia dla budowania alternatywnej wizji etyki i polityki.
• Glaukon i Adejmantos: Bracia Platona, którzy stanowią katalizator dla głębszej analizy sprawiedliwości. Nie akceptują prostych argumentów i wzywają Sokratesa do udowodnienia, że sprawiedliwość jest wartością pożądaną dla niej samej, niezależnie od nagród i kar. Ich dociekliwość prowadzi do zbudowania całego modelu idealnego państwa.

4. Problematyka

• Poszukiwanie istoty sprawiedliwości: Centralne zagadnienie dzieła, badane na wielu płaszczyznach – od indywidualnej cnoty po zasadę funkcjonowania idealnego państwa, odrzucając zarówno naiwne, jak i cyniczne definicje.
• Koncepcja idealnego ustroju państwowego: Analiza, jak powinno być zorganizowane społeczeństwo, aby osiągnąć harmonię, stabilność i dobrobyt wszystkich obywateli, poprzez podział na wyspecjalizowane klasy.
• Rola wiedzy i edukacji w rządzeniu: Kwestia, kto powinien rządzić i jakie kwalifikacje są do tego niezbędne, prowadząca do postulatu władzy filozofów, którzy dzięki odpowiedniemu wykształceniu posiadają prawdziwą wiedzę.
• Związek między indywidualną a państwową sprawiedliwością: Badanie analogii między strukturą duszy ludzkiej a organizacją państwa, sugerujące, że harmonijne wnętrze jednostki jest lustrzanym odbiciem harmonijnego społeczeństwa.
• Krytyka istniejących form rządów: Szczegółowa analiza wad i przyczyn upadku realnych ustrojów politycznych (timokracja, oligarchia, demokracja, tyrania) w zestawieniu z modelem idealnym.

5. Kluczowe wątki

• Geneza i rozwój idealnego państwa: Wątek narracyjny budowania utopijnego modelu społeczeństwa od podstaw, począwszy od zaspokajania podstawowych potrzeb, aż po złożone struktury klasowe i edukacyjne.
• Formowanie klasy strażników i filozofów-królów: Proces szczegółowego opisu wychowania i selekcji elity rządzącej, która ma być ucieleśnieniem mądrości i odwagi, wolnej od prywatnych interesów.
• Filozoficzna podróż ku prawdzie: Wątek poznawczy, ukazujący drogę od cieni iluzji do bezpośredniego oglądu Idei Dobra, symbolizowany przez alegorię jaskini i podkreślający rolę filozofii w wyzwoleniu umysłu.
• Analiza degeneracji ustrojów politycznych: Przedstawienie cyklicznego procesu przechodzenia od idealnego państwa do coraz gorszych form rządów, spowodowanych odstępstwami od zasad sprawiedliwości i rozumu.
• Wizja życia pozagrobowego i nagrody za sprawiedliwość: Wątek eschatologiczny (Mit o Erze), który domyka dzieło, ukazując wieczne konsekwencje moralnych wyborów dokonanych w życiu doczesnym i potwierdzający ostateczną wartość sprawiedliwości.

6. Motywy

• Sprawiedliwość: Główny i nadrzędny motyw, pojmowany jako fundamentalna zasada harmonii, zarówno w duszy jednostki, jak i w organizacji państwa, decydująca o szczęściu i porządku.
• Idealne państwo: Motyw utopijny, wizja doskonałego społeczeństwa, skonstruowanego na bazie racjonalnych zasad, gdzie każdy pełni swoją rolę dla wspólnego dobra, symbol doskonałej harmonii politycznej.
• Filozof-król: Motyw władcy oświeconego, który dzięki dogłębnej znajomości prawdy i Idei Dobra jest najlepiej predysponowany do rządzenia, łącząc władzę z mądrością.
• Edukacja: Kluczowy motyw w procesie kształtowania idealnego obywatela i władcy, mający na celu skierowanie duszy ku poznaniu prawdy i wartości, umożliwiając osiągnięcie cnoty i mądrości.
• Alegoria jaskini: Ikoniczny motyw symboliczny, obrazujący proces zdobywania wiedzy, wyzwalania się z niewoli iluzji zmysłowych i wznoszenia się do świata prawdziwych form (Idei).
• Idea Dobra: Najwyższa i najważniejsza Idea w platońskiej filozofii, stanowiąca źródło wszelkiej prawdy, poznania i bytu, ostateczny cel dążenia filozofa.
• Podział społeczeństwa: Motyw hierarchicznej struktury społecznej, opartej na naturalnych predyspozycjach i funkcjach, gdzie mędrcy rządzą, strażnicy bronią, a producenci dostarczają dóbr, zapewniając porządek.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

„Państwo” Platona to monumentalny dialog, w którym głównym narratorem i przewodnikiem po skomplikowanych zagadnieniach etycznych i politycznych jest jego mistrz, Sokrates. Dzieło otwiera Księga I, w której Sokrates wraz z Kefalosem, Polemarchosem i sofistą Trasymachem podejmuje próbę zdefiniowania sprawiedliwości. Początkowo Kefalos przedstawia ją jako oddawanie długów i mówienie prawdy, a jego syn Polemarchos jako czynienie dobra przyjaciołom i zła wrogom. Sokrates zręcznie podważa te uproszczone definicje. Prawdziwe wyzwanie rzuca jednak Trasymach, twierdząc, że sprawiedliwość to nic innego jak „interes silniejszego” – pogląd, który Sokrates energicznie zwalcza, dowodząc, że sprawowanie władzy, jeśli jest autentyczne, ma na celu dobro rządzonych, a nie rządzących.

W Księdze II bracia Platona, Glaukon i Adejmantos, stawiają Sokratesowi fundamentalne wyzwanie: udowodnić, że sprawiedliwość jest wartością pożądaną samą w sobie, a nie tylko ze względu na korzyści, jakie przynosi. Aby sprostać temu zadaniu, Sokrates proponuje stworzenie modelowego, idealnego państwa jako powiększonego odzwierciedlenia ludzkiej duszy, co ułatwi dostrzeżenie istoty sprawiedliwości. Rozpoczyna od prostego społeczeństwa opartego na zaspokajaniu podstawowych potrzeb, które stopniowo rozrasta się i komplikuje, wymagając specjalizacji i podziału pracy.

Rozwijając wizję idealnego państwa, Platon w Księdze III koncentruje się na edukacji i formowaniu klasy strażników. Podkreśla kluczową rolę muzyki, literatury i gimnastyki w kształtowaniu ich charakteru – muszą być odważni, ale też łagodni, rozumni i lojalni. Szczegółowo omawia, jakie treści poetyckie są dopuszczalne (np. cenzura mitów o bogach, które przedstawiają ich w złym świetle), a jakie szkodliwe. Aby strażnicy służyli państwu bezinteresownie, ich życie ma być wolne od prywatnego majątku, wspólne mają być także posiłki i mieszkania, co ma wyeliminować pokusę korupcji i osobistych interesów.

W Księdze IV następuje kulminacja w definiowaniu sprawiedliwości. Sokrates dzieli idealne społeczeństwo na trzy klasy: rządzących (mędrców/filozofów), strażników (wojskowych) i producentów (rolników, rzemieślników, kupców). Sprawiedliwość w państwie polega na tym, że każda klasa sumiennie wykonuje swoje funkcje, nie ingerując w zadania pozostałych. Analogicznie, dusza ludzka składa się z trzech części: rozumnej (odpowiadającej rządcą), impulsywnej (strażnikom) i pożądliwej (producentom). Sprawiedliwość w duszy to ich harmonijna współpraca, gdzie rozum, wspierany przez impulsywność, panuje nad pożądliwością. Kluczową cnotą regulującą tę harmonię jest sophrosyne, czyli umiarkowanie.

Księga V wprowadza najbardziej radykalne idee Platona, wywołujące konsternację u rozmówców. Sokrates argumentuje za wspólnotą kobiet i dzieci wśród strażników, co ma zlikwidować prywatne więzy rodzinne, a co za tym idzie, prywatne interesy, wzmacniając spójność państwa. Co więcej, postuluje równouprawnienie kobiet, twierdząc, że jeśli posiadają odpowiednie predyspozycje i wykształcenie, mogą pełnić te same funkcje co mężczyźni, włącznie ze służbą w wojsku i rządzeniem.

W Księdze VI Platon rozwija fundamentalną koncepcję filozofa-króla. Argumentuje, że tylko ci, którzy posiadają prawdziwą wiedzę – czyli filozofowie, którzy dostrzegają Idee i rozumieją Ideę Dobra – są zdolni do sprawowania sprawiedliwych i mądrych rządów. Przeciwstawia ich ludziom opierającym się na powierzchownych opiniach i zmysłowych iluzjach, podkreślając, że prawdziwi filozofowie są najbardziej predysponowani do kierowania państwem ku dobru.

Księga VII zawiera jedną z najsłynniejszych metafor w historii filozofii – alegorię jaskini. Platon przedstawia ludzi uwięzionych w jaskini, którzy od urodzenia widzą jedynie cienie rzucane na ścianę i uznają je za rzeczywistość. Proces wyjścia z jaskini symbolizuje trudną i bolesną drogę zdobywania wiedzy – od iluzji zmysłowych, poprzez poznanie rzeczy materialnych, aż po ogląd Idei i ostatecznie Idei Dobra, symbolizowanej przez słońce. Ta alegoria podkreśla kluczową rolę edukacji filozoficznej w wyzwoleniu umysłu i wskazuje, że tylko ci, którzy przeszli tę drogę, czyli filozofowie, są zdolni do powrotu do jaskini i prowadzenia innych, rozumiejąc prawdziwą rzeczywistość i dążąc do dobra całej społeczności.

W Księdze VIII Platon analizuje różne formy ustrojowe, ukazując ich stopniowe odstępstwa od idealnego państwa. Przedstawia timokrację (rządy opierające się na honorze i ambicji), oligarchię (rządy bogaczy), demokrację (rządy ludu, charakteryzujące się nadmierną wolnością prowadzącą do chaosu) i wreszcie najgorszą formę – tyranię (rządy jednostki oparte na strachu i niewolnictwie). Każda z tych form jest gorsza od poprzedniej, a ich degeneracja jest ściśle powiązana z degeneracją duszy ludzkiej, która je tworzy.

Księga IX kontynuuje ten wątek, koncentrując się na analizie życia tyrana. Sokrates przedstawia go jako najbardziej nieszczęśliwego i chaotycznego człowieka, którego dusza jest targana przez niekontrolowane popędy i strach. Kontrastuje to z harmonijnym, szczęśliwym i wolnym życiem człowieka sprawiedliwego, potwierdzając, że sprawiedliwość jest drogą do prawdziwego dobrobytu i spełnienia, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i państwowym.

Dzieło kończy się Księgą X, w której Platon powraca do tematu sztuki, poddając krytyce poezję i sztukę mimetyczną. Argumentuje, że sztuka, imitując świat zjawisk, oddala człowieka od prawdziwej rzeczywistości (świata Idei) i karmi niższe części duszy. Końcową część stanowi słynny Mit o Erze – opowieść o żołnierzu Erze, który po śmierci doświadcza podróży duszy i procesu wyboru kolejnego życia. Mit ten podkreśla fundamentalne znaczenie sprawiedliwych wyborów i odpowiedzialności moralnej w życiu ziemskim, ukazując, że konsekwencje naszych czynów sięgają poza doczesność, a sprawiedliwość jest nagradzana w wieczności. Całe dzieło Platona stanowi spójną i wszechstronną obronę sprawiedliwości jako najwyższej wartości, niezbędnej dla szczęścia zarówno jednostki, jak i całego społeczeństwa.