Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska – streszczenie szczegółowe i opracowanie

Jan Chryzostom Pasek, szlachcic i żołnierz XVII wieku, zostawił po sobie pamiętniki, które są nieocenionym źródłem wiedzy o barokowej szlachcie. Dzięki bogatemu stylowi i subiektywnym opisom życia sarmackiego, jego dzieło zyskuje wartość zarówno historyczną, jak i literacką.

Kim był Jan Chryzostom Pasek i jakie jest znaczenie jego pamiętników?

Jan Chryzostom Pasek był polskim szlachcicem oraz żołnierzem z XVII wieku, a jego pamiętniki są jednym z najważniejszych dzieł autobiograficznych baroku. Przyszedł na świat około 1636 roku i uczestniczył w licznych kampaniach wojennych Rzeczypospolitej Obojga Narodów, co pozwoliło mu być świadkiem kluczowych wydarzeń historycznych swojej epoki.

Pamiętniki Paska obejmują lata 1656–1688 i stanowią cenne źródło wiedzy o epoce baroku. Opisują życie ziemiańskie oraz typowe dla sarmackiej szlachty przygody wojenne. Autor pisał subiektywnie, często posługując się humorem, co nadaje jego dziełu nie tylko wartość historyczną, ale również literacką. Dzięki temu możemy lepiej zrozumieć mentalność sarmatów oraz obyczaje szlacheckie tamtego okresu.

Te pamiętniki to istotne świadectwo kultury sarmackiej i codziennego życia polskiej szlachty w XVII wieku. Styl pisania Paska wpisuje się w nurt barokowej literatury, charakteryzując się bogatym językiem i szczegółowymi opisami wydarzeń. Jan Chryzostom Pasek pozostawił po sobie obraz nie tylko jako żołnierza-szlachcica, ale także ziemianina zaangażowanego w sprawy społeczne swoich czasów.

Dlaczego pamiętniki Paska są uważane za dokument epoki?

Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska stanowią istotny dokument epoki baroku, dostarczając szczegółowych wglądów w życie szlachty XVII wieku. Jako świadek kluczowych wydarzeń, takich jak wojny i rokosze, Pasek umożliwia lepsze zrozumienie mentalności sarmackiej oraz ówczesnych obyczajów.

Dzięki refleksjom na temat religii i polityki zawartym w tych zapiskach, czytelnik może głębiej zanurzyć się w świat Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Opisy codziennych zwyczajów, doświadczeń wojennych oraz obserwacji kulturowych tworzą z tego dzieła cenne źródło wiedzy o kulturze polskiej szlachty. Pamiętniki wyróżnia ich subiektywność oraz bogactwo językowe, co nadaje im unikalny charakter autobiograficzny.

Jakie cechy literackie charakteryzują pamiętniki Paska?

Wspomnienia Jana Chryzostoma Paska wyróżniają się unikalnymi cechami literackimi, które przyciągają uwagę czytelnika. Jego gawędziarski styl, pełen energii i bezpośredniości, sprawia, że narracja staje się niezwykle żywa i angażująca. Pasek subiektywnie opisuje wydarzenia, co dodaje jego opowieści autentyczności oraz osobistego charakteru.

Humor i ironia odgrywają kluczową rolę w dziele, nadając tekstowi lekkości i czyniąc go bardziej przystępnym. Plastyczne opisy sytuacji oraz postaci umożliwiają czytelnikowi łatwe wyobrażenie sobie opisywanych zdarzeń. Dygresje oraz osobiste komentarze wzbogacają narrację, pozwalając jednocześnie lepiej poznać samego Paska jako człowieka z konkretnymi poglądami i emocjami.

Pamiętniki Paska to doskonały przykład literatury autobiograficznej epoki baroku. Łączą indywidualne doświadczenia ze społecznymi i kulturowymi obserwacjami tamtych czasów. Jego pisarski styl, obfitujący w językowe bogactwo oraz szczegółowe opisy, idealnie wpisuje się w barokowy nurt literacki, co czyni te wspomnienia wartościowym źródłem wiedzy o epoce.

Jakie wydarzenia wojenne opisuje Pasek w swoich pamiętnikach?

Jan Chryzostom Pasek w swoich pamiętnikach barwnie przedstawia kluczowe wydarzenia militarne Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wspomina o kampaniach takich jak potop szwedzki oraz wyprawa do Danii w 1658 roku pod wodzą hetmana Stefana Czarnieckiego.

Pasek nie pomija również bitew pod Płonką i Gnieznem, a także działań wojennych na Węgrzech. Jego zapiski dostarczają szczegółowych relacji z walk i oblężeń, jak i codziennego życia żołnierzy, co czyni je bezcennymi dla poznania ówczesnych praktyk militarnych. Autor nie tylko rejestruje przebieg starć oraz dyscyplinę wojskową, ale też dzieli się swoimi osobistymi przeżyciami z pola bitwy, przez co lepiej można zgłębić kulturę sarmacką.

Jakie obyczaje i obserwacje kulturowe zawarł Pasek w swoich pamiętnikach?

Jan Chryzostom Pasek w swoich pamiętnikach przedstawił bogatą paletę obserwacji dotyczących obyczajów i kultury, wyrażając swoje zainteresowanie różnorodnymi tradycjami. Opisywał zarówno polskie zwyczaje szlacheckie, jak i te z innych krajów, na przykład Danii. Jego uwagi często były krytyczne ze względu na silne przywiązanie do rodzimych wartości.

Dużo miejsca poświęcił obyczajom szlacheckim, tworząc szczegółowy obraz sarmaty – odważnego i lojalnego szlachcica. Pasek opisywał codzienność ziemian oraz ich pragmatyczne podejście do podejmowania decyzji. Refleksje autora ukazują mentalność epoki przez pryzmat różnic kulturowych między Polską a innymi krajami, takimi jak Dania.

Obserwacje Paska obejmują także religijność różnych narodów. Z uznaniem wypowiadał się o pięknych kościołach w Danii, ale jednocześnie porównywał je z polską architekturą sakralną, podkreślając unikatowe cechy każdej tradycji. Dzięki jego zapisom mamy możliwość lepszego zrozumienia nie tylko życia szlacheckiego w XVII wieku, lecz także sposobu myślenia ówczesnych ludzi o otaczającym świecie.

Jakie osobiste wydarzenia z życia Paska zostały opisane w pamiętnikach?

Jan Chryzostom Pasek w swoich pamiętnikach barwnie przedstawił osobiste wydarzenia, które pozwalają lepiej zrozumieć jego prywatne życie. Wśród istotnych epizodów znajdują się zaloty do pani Łąckiej, majętnej wdowy, której względy próbował zdobyć. Pasek opisuje te sytuacje z humorem i dystansem, co dodaje lekkości narracji.

Kolejnym interesującym momentem jest epizod, gdy namawiano go do małżeństwa z dwiema różnymi kandydatkami. Fragmenty te nie tylko ukazują charakter Paska, ale również odsłaniają matrymonialne obyczaje szlachty XVII wieku. Zapiski stanowią cenne źródło wiedzy o życiu ziemiańskim oraz typowych dla baroku relacjach między szlachtą.

Pamiętniki Paska łączą elementy autobiograficzne z motywami literackimi pełnymi humoru i psychologii. Jego sposób przedstawiania osobistych wydarzeń wzbogaca opowieść o ciekawe obserwacje kulturowe i społeczne tamtych czasów.

„Pamiętniki Paska” – Streszczenie szczegółowe

1. Plan wydarzeń

• Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska obejmują dwie główne części: służbę wojskową w latach 1655-1666 oraz życie ziemiańskie w okresie 1667-1688.
• 1658: Autor uczestniczy w wyprawie wojskowej Stefana Czarnieckiego do Danii, opisując oblężenia (m.in. Koldynga), bitwy morskie oraz surową dyscyplinę armii.
• Pasek relacjonuje duńskie obyczaje, z zaciekawieniem obserwując polowania na wilki, zwyczaje Dunek oraz kuchnię, doceniając jednocześnie piękno lokalnych kościołów.
• Autor opisuje zdobycie wyspy Alsen, przedstawiając własne sprytne rozwiązania w kwestii zaopatrzenia, a także wzruszające kazanie jezuity pod Koldyngą.
• 1660: Okres karnawału zostaje przerwany królewskim wezwaniem do wojny z Rosją, na co Pasek reaguje narzekaniem na ciągłe zmagania.
• W Warszawie wojsko prezentuje się przed królem, co skłania Paska do refleksji nad polską modą; następnie autor odwiedza rodziców w Bielinie, wioząc prezenty dla ukochanej Teresy Rosnowskiej.
• Wojska stacjonują w Sielcach, gdzie mimo ubóstwa szlachty są gościnnie przyjmowane; Pasek żegna zmarłych weteranów: Jana Rubieszowskiego i Jana Wojnowskiego.
• Autor opisuje huczną ucztę u Jasińskiego, która eskaluje w piętnaście pojedynków, w których sam bierze udział.
• Pod Płonką dochodzi do krwawej bitwy w bagnistym terenie, gdzie Pasek traci konia; następnie wojska wyruszają na traktaty pokojowe do Mińska.
• Relacjonuje zdobycie potężnej fortecy Lachowice, gdzie zginęło 30 000 żołnierzy moskiewskich, oraz konflikt między hetmanami Sapiehą a Czarnieckim.
• Pasek żałuje konieczności oddania jeńców, zwłaszcza jednego, który oferował mu rękę córki i posag; następnie wojska oblegają Borysów i kierują się ku Krzyczowowi.
• Decydująca bitwa nad rzeką Basią przeciwko 70 000 żołnierzy moskiewskich pod dowództwem Jurija Aleksiejewicza Dołgorukiego, którą Pasek przedstawia jako zwycięstwo, podkreślając heroizm Polaków i spryt Czarnieckiego.
• Po bitwie Pasek deklaruje, że jego pamiętniki mają opisywać „sprawy życia mego, a nie sprawy RP”, wplatając pieśń o tragicznych losach wodzów.
• Następuje przeprawa przez rzekę Druć, podczas której Pasek ratuje tonącego Drozdowskiego, a wojsko zdobywa bydło pod Tołoczynem.
• 1667: Pasek kończy służbę wojskową i przechodzi na życie ziemianina, koncentrując się na sprawach prywatnych, choć nadal uczestniczy w sejmikach.
• Odnotowuje ważne wydarzenia krajowe, takie jak pogrzeb królowej Ludwiki, śmierć hetmanów Lubomirskiego i Potockiego oraz bitwę pod Podhajcami.
• Opisuje historię swoich zalotów do panny Radoszowskiej i panny Śladkowskiej, ostatecznie poślubiając wdowę Annę z Remiszewskich Łącką, mimo jej wieku i braku wspólnych dzieci.
• 1680: Pasek mieszka w Olszówce i opisuje niezwykłą wydrę Robaka, która potrafi łowić ryby i bronić właściciela.
• Król Jan III Sobieski prosi o wydrę Robaka, którą Pasek oddaje z żalem; zwierzę ginie tragicznie, ignorując ostrzeżenia autora.
• Wspomniane są również codzienne problemy ziemianina, takie jak niskie ceny zboża i pożar stodoły.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja „Pamiętników” obejmuje rozległy okres od około 1655 do 1688 roku, co pozwala na ukazanie zarówno burzliwego czasu wojen, jak i spokojniejszego, choć pełnego wyzwań, życia ziemiańskiego. Dzieło dzieli się wyraźnie na dwie chronologiczne części: pierwszą, wojskową, skoncentrowaną na latach 1655-1666, oraz drugą, ziemiańską, obejmującą lata 1667-1688. Fabuła rozgrywa się w różnorodnych, często odległych od siebie miejscach. Do głównych scen wojennych należą tereny Polski (m.in. Mosiny, Podlasie, Warszawa, Bielin, Sielce, Kozierady, Płonka, Mińsk, Lachowice, Borysów, Krzyczów), ale także obszary Danii (jak Koldynga, wyspa Alsen, okolice Drawska, Roskilde) podczas kampanii Czarnieckiego. Konflikty z Rosją prowadzą akcję na tereny wschodnie, dzisiejszej Białorusi i Rosji, gdzie kluczowe bitwy toczą się nad rzeką Basią i Druć, a wojska zatrzymują się m.in. pod Tołoczynem. Życie ziemiańskie Paska koncentruje się natomiast wokół jego posiadłości w Olszówce, stanowiącej centrum jego prywatnych trosk i radości.

3. Charakterystyka bohaterów

• Jan Chryzostom Pasek: Centralna postać i narrator, szlachcic, który ewoluuje z czynnego żołnierza w ziemianina. Jest to człowiek pełen sprzeczności: patriotyczny i odważny w boju, lecz jednocześnie pragmatyczny i dbający o własne interesy. Jego próżność przejawia się w samochwalstwie i skłonności do koloryzowania wydarzeń, jednak jest też lojalny i ma głębokie przywiązanie do zwierząt. Cechuje go rubaszność, skłonność do biesiad, pojedynków, ale także wnikliwa obserwacja otaczającego świata i ludzi.
• Stefan Czarniecki: Hetman i dowódca wojskowy, którego Pasek darzy niezachwianym szacunkiem i podziwem. W pamiętnikach jawi się jako uosobienie heroizmu, sprytu i niezłomnej odwagi, symbolizując idealnego dowódcę.
• Anna z Remiszewskich Łącka: Żona Paska, wdowa z sześciorgiem dzieci. Mimo początkowej pomyłki autora co do jej wieku, jest przez niego podziwiana i darzona uczuciem. Jej postać symbolizuje przejście Paska w nowy etap życia, związany z domem i rodziną.
• Robak: Oswojona wydra Paska, niezwykle inteligentne zwierzę, które staje się jego wiernym towarzyszem. Jego historia podkreśla wrażliwość Paska na naturę i silną więź z otoczeniem, a tragiczna śmierć wzbudza w autorze głęboki żal.
• Jurij Aleksiejewicz Dołgoruki: Rosyjski dowódca wojskowy, główny przeciwnik wojsk polskich w decydującej bitwie nad rzeką Basią. W pamiętnikach reprezentuje siłę wroga.
• Chowański: Inny rosyjski dowódca wojskowy, postać poboczna w kontekście działań wojennych.
• Sapieha: Hetman i dowódca wojskowy, który w relacji Paska przedstawiony jest w mniej korzystnym świetle niż Czarniecki, często w kontekście konfliktów i różnic w strategii.
• Teresa Rosnowska: Ukochana Paska z jego młodzieńczych lat, adresatka romantycznych prezentów i symbol niespełnionych młodzieńczych uczuć.
• Jan III Sobieski: Król Polski, który ceni Paska na tyle, by poprosić go o oswojoną wydrę Robaka. Jego postać symbolizuje kontakt Paska z najwyższymi kręgami władzy.

4. Problematyka

• Sarmackie sprzeczności: Pamiętniki ukazują kompleksowy obraz szlachcica-sarmaty, z jego patriotyzmem, męstwem i pobożnością, ale także z wadami takimi jak samochwalstwo, skłonność do nadmiernych biesiad, pieniactwo i brak głębszej refleksji nad konsekwencjami swoich czynów.
• Trud wojny i moralność żołnierska: Dzieło mierzy się z problematyką życia na wojnie, ukazując jego brutalność, poświęcenie, ale też możliwość zarobku i spełnienia dla szlachty. Podkreśla dyscyplinę i okrucieństwo kar, a także dylematy związane z traktowaniem jeńców.
• Adaptacja do życia ziemiańskiego: Problematyka drugiej części dotyczy przejścia z burzliwego życia żołnierskiego do codziennych trosk i obowiązków gospodarza ziemskiego, mierzenia się z kaprysami natury, rynkiem zbożowym i sąsiedzkimi sporami.
• Zderzenie kultur i obyczajów: Pasek konfrontuje polskie tradycje z obcymi obyczajami (zwłaszcza duńskimi), co prowadzi do refleksji nad tym, co „swojskie” i „cudzoziemskie”, często z dystansem i krytycyzmem wobec tego drugiego.
• Prywatne szczęście a obowiązki: Utwór porusza kwestię poszukiwania osobistego spełnienia (miłość, małżeństwo, posiadanie potomstwa) w kontekście szlacheckich obowiązków i historycznych zawirowań.
• Autobiograficzny subiektywizm: Problematyką jest również sposób przedstawienia historii, który wynika z osobistej perspektywy autora, jego subiektywnego postrzegania wydarzeń i ludzi, co stawia pytania o obiektywność historycznej relacji.

5. Kluczowe wątki

• Wątek wojenny: Dominujący w pierwszej części, obejmujący wyprawę do Danii u boku Stefana Czarnieckiego oraz zmagania z Rosją. Ten wątek jest pełen opisów bitew, oblężeń, życia obozowego, heroizmu i sprytu wojskowego.
• Wątek życia ziemiańskiego: Rozwinięty w drugiej części, koncentruje się na transformacji Paska z żołnierza w gospodarza ziemskiego. Obejmuje codzienne obowiązki, zarządzanie majątkiem, kontakty z sąsiadami i sejmiki.
• Wątek obyczajowy i kulturowy: Przewija się przez całe dzieło, prezentując bogactwo obyczajów polskiej szlachty (karnawały, uczty, moda, gościnność) oraz konfrontując je z odmiennymi tradycjami, szczególnie duńskimi.
• Wątek prywatny i romantyczny: Dotyczy zalotów Paska, jego małżeństwa z Anną z Remiszewskich Łącką, pragnienia potomstwa, a także wspomnień o młodzieńczej ukochanej Teresie Rosnowskiej.
• Wątek relacji człowiek-zwierzę: Wyraźnie zarysowany w historii oswojonej wydry Robaka, świadczący o głębokim przywiązaniu autora do zwierząt i natury.
• Wątek polityczny i społeczny: Odnotowuje ważne wydarzenia krajowe, konflikty między hetmanami, funkcjonowanie sejmików i szlacheckie dążenia do urzędów ziemskich, ukazując panoramę Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

6. Motywy

• Sarmatyzm: „Pamiętniki” to kwintesencja barokowego sarmatyzmu. Motyw ten objawia się w heroizmie i patriotyzmie szlachty-żołnierza, jej pobożności, przywiązaniu do tradycji, ale także w wadach takich jak samochwalstwo, skłonność do hucznych biesiad, pieniactwo i pewna ignorancja wobec świata zewnętrznego.
• Wojna: Przewodni motyw pierwszej części, ukazuje wojnę jako zarówno chwalebne pole do popisu dla męstwa i patriotyzmu, jak i źródło cierpienia, trudów życia obozowego oraz okrucieństwa. Obejmuje bitwy, oblężenia, strategię i osobiste doświadczenia walki.
• Życie ziemiańskie: Centralny motyw drugiej części, symbolizuje przemianę Paska z awanturniczego żołnierza w osiadłego gospodarza. Przedstawia codzienne realia szlacheckiego dworku, związane z uprawą ziemi, zarządzaniem majątkiem, sąsiedzkimi relacjami i troskami materialnymi.
• Obyczajowość: Dzieło jest bogatym źródłem wiedzy o XVII-wiecznych obyczajach szlacheckich (karnawały, uczty, mody, gościnność) oraz o konfrontacji tych obyczajów z obcymi kulturami, zwłaszcza duńską, co często prowadzi do humorystycznych lub krytycznych obserwacji Paska.
• Podróże i poznawanie świata: Motyw ten jest silnie obecny w opisie wyprawy do Danii. Podróż staje się dla Paska okazją do zetknięcia z odmienną kulturą, religią i stylem życia, co prowokuje go do porównań i refleksji, często z perspektywy dumnego Polaka.
• Prywatne życie: Pasek nie unika opisywania swoich osobistych spraw: zalotów, procesu poszukiwania żony, małżeństwa, a także pragnienia posiadania potomstwa. Ten motyw ukazuje autora jako człowieka z krwi i kości, z jego osobistymi dążeniami i rozczarowaniami.
• Relacja z naturą i zwierzętami: Głębokie przywiązanie Paska do świata przyrody, najlepiej zilustrowane przez wzruszającą historię oswojonej wydry Robaka, a także jego troskę o dzikie ptactwo. Motyw ten ukazuje nieoczekiwaną wrażliwość sarmaty.
• Autobiografizm i subiektywizm: Sam fakt, że tekst jest pamiętnikiem, czyni ten motyw kluczowym. Pasek jest zarówno twórcą, jak i głównym bohaterem, a jego deklaracja, że pisze o „sprawach życia mego”, podkreśla osobisty i subiektywny charakter opisywanych wydarzeń.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

Dzieło Jana Chryzostoma Paska, będące jednym z najbarwniejszych przykładów prozy pamiętnikarskiej epoki baroku, przedstawia losy polskiego szlachcica na tle burzliwych wydarzeń Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pamiętniki, choć nie zachowały się w całości, obejmują dwa główne etapy życia autora: służbę wojskową w latach 1655-1666 oraz życie ziemiańskie w okresie 1667-1688, oferując unikalną perspektywę na ówczesną rzeczywistość.

Pierwsza część rozpoczyna się od opisów przygód wojennych, a szczególnie szczegółowo relacjonuje wyprawę do Danii w 1658 roku. Pasek, jako uczestnik kampanii wojskowej hetmana Stefana Czarnieckiego, maluje obraz zaciętych bitew, heroicznych oblężeń (jak choćby Koldynga) i morskich potyczek. Z dumą wspomina o legendarnym „rzucił się przez morze” Czarnieckiego, podkreślając niezłomną odwagę swojego dowódcy. W swoich zwierzeniach autor otwarcie przyznaje, że jego motywacja do walki była dwojaka: z jednej strony płonął w nim patriotyzm, z drugiej zaś pociągało go życie żołnierskie i nadzieja na poprawę trudnej sytuacji materialnej jego niezamożnej rodziny. Maszerując przez Prusy, Pasek zwraca uwagę na surową dyscyplinę panującą w armii, wspominając o okrutnych karach za przewinienia, co świadczy o brutalności ówczesnej służby wojskowej. Z niezwykłą ciekawością, choć często z nutą niezrozumienia, Pasek opisuje duńskie obyczaje: polowania na wilki i ich publiczne wieszanie, otwartość i „kochliwość” Dunek, szokującą dla niego ich tradycję spania nago w składanych łóżkach, a także specyficzną, opartą na zimnych potrawach kuchnię. Jednocześnie podziwia piękno duńskich kościołów i znajdujących się w nich dzieł sztuki, z zainteresowaniem obserwując luterańskie nabożeństwa. Ważnym epizodem jest zdobycie wyspy Alsen, gdzie pamiętnikarz nie omieszka pochwalić się swoim sprytem w kwestii organizacji zaopatrzenia dla armii. Duże wrażenie na Pasku robi również kazanie jezuity pod Koldyngą, porównujące walkę do biblijnej ofiary Abrahama, co wzrusza go i sprawia, że czuje się osobiście pobłogosławiony.

Kolejny ważny rozdział to wojna z Rosją w 1660 roku. Okres karnawału w Mosinach zostaje brutalnie przerwany królewskim wezwaniem do mobilizacji wojsk na Podlasiu, co wywołuje u Paska typowe narzekania na ciągłą walkę i brak wytchnienia. W Warszawie wojsko prezentuje się przed królem w różnorodnych, cudzoziemskich strojach, co skłania Paska do refleksji nad zmiennością polskiej mody i jej wpływem na sarmacką tożsamość. Autor udaje się w rodzinne strony do Bielina, by odwiedzić rodziców, wioząc zagraniczne monety i podarunek dla ukochanej Teresy Rosnowskiej – ozdobne drewniane trzewiki, co świadczy o jego romantycznej i sentymentalnej naturze. Chorągiew Paska zatrzymuje się w Sielcach na Podlasiu, gdzie mimo ubóstwa lokalnej szlachty, żołnierze zostają przyjęci z prawdziwą gościnnością. W tej części pamiętnika Pasek wspomina również o śmierci starych weteranów, Jana Rubieszowskiego i Jana Wojnowskiego, których żegna długą i wzruszającą mową pogrzebową, co ukazuje jego szacunek dla tradycji i współtowarzyszy broni. Opisana jest także huczna libacja u Jasińskiego, która kończy się serią piętnastu pojedynków, w których Pasek, wierny szlacheckiej fantazji, również bierze udział. Pod Płonką (28 czerwca) dochodzi do krwawej bitwy w błotnistym terenie, podczas której Pasek heroicznie, choć ze stratą, walczy i traci konia. Następnie wojska wyruszają na traktaty pokojowe do Mińska, gdzie Pasek uczestniczy w wielkich ucztach i spotkaniach z innymi oddziałami, co daje mu poczucie wspólnoty i ważności. Relacjonuje zdobycie Lachowic, potężnej fortecy, w której schroniła się szlachta, i gdzie podczas szturmów ginie 30 000 moskiewskich żołnierzy, co jest świadectwem bezwzględności wojny. Opisuje również konflikt między hetmanem Sapiehą a Czarnieckim, dotyczący dalszych działań wojennych, gdzie Czarniecki jest gorąco witany w mieście, w przeciwieństwie do Sapiehy, co sugeruje osobiste sympatie autora. Pasek z żalem wspomina o konieczności oddania więźniów, gdyż jeden z nich oferował mu rękę córki i znaczny posag, co jest przykładem jego pragmatycznego podejścia do życiowych szans. Następnie wojsko oblega twierdzę w Borysowie i wyrusza ku Krzyczowowi. Pod rzeką Basią dochodzi do decydującej bitwy z przeważającymi siłami moskiewskimi (70 000 żołnierzy) pod dowództwem Jurija Aleksiejewicza Dołgorukiego. Pasek opisuje heroizm Polaków i spryt Czarnieckiego, choć historycznie bitwa pozostaje nierozstrzygnięta, Pasek przedstawia ją jako triumf, co ukazuje jego subiektywność. W tym fragmencie Pasek deklaruje, że celem jego pamiętników jest „opisać sprawy życia mego, a nie sprawy RP”, podkreślając osobisty charakter dzieła. Wplata również pieśń „O Boże, dobry Boże, nasz łaskawy” o tragicznych losach wielkich wodzów. Następuje przeprawa przez rzekę Druć, podczas której Pasek ratuje tonącego Drozdowskiego, demonstrując swoje człowieczeństwo. Wojsko dociera do obozu pod Tołoczynem, gdzie zdobywa bydło i zaspokaja głód mięsa, co stanowi moment ulgi po trudach walki.

Rok 1667 to przełomowy moment w życiu Paska, w którym kończy on służbę wojskową i osiada na wsi, stając się ziemianinem. Jego uwagę pochłaniają teraz sprawy prywatne, choć nadal uczestniczy w sejmikach i interesuje się urzędami ziemskimi, utrzymując więź ze światem polityki. Odnotowuje ważne wydarzenia krajowe, takie jak pogrzeb królowej Ludwiki, śmierć hetmanów Lubomirskiego i Potockiego oraz bitwę pod Podhajcami, co pokazuje jego zainteresowanie losami Rzeczypospolitej. Pasek opisuje historię swoich zalotów, kiedy to proponowano mu dwie kandydatki na żonę: pannę Radoszowską (za sprawą wojewody rawskiego Lipskiego) oraz pannę Śladkowską (z inicjatywy chorążego rawskiego Śladkowskiego). Ostatecznie jego żoną zostaje Anna z Remiszewskich Łącka, wdowa z sześciorgiem dzieci. Pasek, choć mylnie ocenia jej wiek, jest nią oczarowany. Mimo pragnienia posiadania syna, małżeństwo pozostaje bezdzietne, co Pasek tłumaczy klątwą, a z honorem odmawia przepisania na siebie majątku żony, co świadczy o jego prawości.

W 1680 roku Pasek mieszka w Olszówce, gdzie fascynuje go zmienność natury i spokój życia ziemiańskiego. Odwiedza go pan Straszewski, który w imieniu króla Jana III Sobieskiego prosi o podarunek – oswojoną wydrę o imieniu Robak. Wydra, hodowana przez Paska, jest niezwykle inteligentna: na rozkaz łowi ryby, walczy z psami, śpi w łóżku i broni swojego właściciela (jak w anegdocie o ukąszeniu księdza). Z ciężkim sercem Pasek oddaje pupila królowi, który jest zachwycony zwierzęciem. Niestety, ignorując ostrzeżenia Paska, król każe uwiązać wydrę, która ucieka i ginie z rąk przypadkowego dragona. Ta historia podkreśla głębokie przywiązanie Paska do zwierząt i natury, a także smutek z powodu straty. Wspomniane są również codzienne problemy ziemianina, takie jak niskie ceny zboża i pożar stodoły, za który niesłusznie oskarżono sąsiada, co ukazuje trudy i niesprawiedliwości życia na wsi. „Pamiętniki Paska” to zatem nie tylko zapis historycznych wydarzeń, ale przede wszystkim portret szlachcica z krwi i kości, z jego zaletami i wadami, odzwierciedlający ducha sarmatyzmu i barokowej epoki.

Monika

Poznajcie Monię – pasjonatkę literatury, która zaczytuje się w kryminałach, biografiach i powieściach obyczajowych. Dobra książka to dla niej najlepszy sposób na wieczorny relaks, choć równie chętnie spędza czas przy emocjonujących filmach, zwłaszcza tych, które trzymają w napięciu do ostatniej chwili.
Kiedy nie oddaje się czytaniu, wyrusza na górskie szlaki, realizując swoją pasję do zdobywania szczytów. Latem zamienia góry na wodę, ciesząc się słońcem i spokojem na desce SUP. Jest również entuzjastką aktywności fizycznej – od dynamicznych zajęć aerobiku po długie spacery wśród leśnych krajobrazów, które pozwalają jej na chwilę wytchnienia.
Prywatnie to szczęśliwa mama dorastającej nastolatki, Łucji, z którą dzieli codzienne radości i wyzwania. Pełna energii, zawsze uśmiechnięta i gotowa na nowe wyzwania – taka właśnie jest Monia!