Odyseja – streszczenie szczegółowe i opracowanie

Podróż Odyseusza w „Odysei” Homera to nie tylko epicka wędrówka z Troi do Itaki, lecz także symbol duchowego rozwoju i powrotu do ładu i harmonii. Wartości takie jak spryt i odwaga, wspierane przez boską pomoc Ateny i Hermesa, pozwalają mu pokonać przeciwności, czyniąc z jego podróży ponadczasową przypowieść o mądrości, moralności i sile wspólnotowych więzi.

Jakie są główne motywy w 'Odysei’ Homera?

W „Odysei” Homera podróż odgrywa kluczową rolę, stanowiąc zarówno fizyczną wędrówkę Odyseusza z Troi do Itaki, jak i proces jego duchowego rozwoju. To doskonale ilustruje ideał greckiego bohatera, który mimo przeciwności losu nie ustaje w dążeniu do powrotu do domu oraz rodziny.

Niezwykle istotnym motywem staje się powrót na ojczystą ziemię. Dążenie Odyseusza do Itaki symbolizuje chęć przywrócenia utraconego ładu i harmonii w życiu osobistym oraz społecznym. Wyraża tęsknotę za stabilnością i spokojem.

Spryt i odwaga to cechy, które wielokrotnie ratują Odyseusza. Wykazuje je podczas spotkań z potworami, takimi jak cyklop Polifem czy syreny. Inteligencja służy przetrwaniu, a męstwo staje się konieczne wobec licznych niebezpieczeństw.

Gościnność (gr. xenia) również jest kluczowym motywem, będąc fundamentem moralności społecznej starożytnej Grecji. W „Odysei” często wystawiana jest na próbę – na przykład u Feaków czy na wyspie Kalipso – podkreślając znaczenie wzajemnego szacunku i odpowiedzialności wobec innych ludzi.

Moralność wyznacza granice działań bohaterów i świadczy o ich wartości jako ludzi. Sprawdzana przez bogów oraz inne postacie ukazuje zasady życia społecznego oraz konsekwencje wynikające z łamania tych norm.

Jakie są główne tematy i przesłania 'Odysei’?

Odyseja Homera to dzieło literackie zgłębiające kwestie ludzkiej natury i moralności. Kluczowym przesłaniem jest znaczenie mądrości oraz rozwagi podczas podejmowania decyzji. Odyseusz, choć napotyka liczne przeciwności, udowadnia, że odwaga i spryt są niezbędne do przetrwania.

Wierność to kolejny istotny motyw. Pragnienie Odyseusza powrotu do rodziny uwydatnia jego oddanie ojczyźnie i najbliższym. Jego podróż symbolizuje także upór w dążeniu do celu mimo licznych trudności.

Tożsamość głównego bohatera kształtowana jest przez jego przygody, co podkreśla znaczenie życiowych doświadczeń w formowaniu osobowości człowieka. Przesłania zawarte w Odysei obejmują także refleksję nad losem – losy Odyseusza pokazują potrzebę akceptacji nieuchronnych wydarzeń jako elementów większego planu.

Poszukiwanie sprawiedliwości stanowi fundament działań zarówno bohatera, jak i innych postaci. Odyseja uczy nas, że prawdziwa siła leży nie tylko w fizycznej potędze, ale przede wszystkim w umiejętności zachowania godności oraz etycznych zasad nawet wobec przeciwności losu.

Kto wspiera Odyseusza w jego podróży?

Odyseusz, główny bohater „Odysei”, korzysta z nieocenionej pomocy kilku kluczowych postaci. Atena, bogini mądrości, jest jego najwierniejszą sojuszniczką. Regularnie interweniuje w jego życie, oferując ochronę i wskazówki podczas całej podróży do Itaki. Jej wsparcie okazuje się bezcenne zarówno dla niego, jak i jego syna Telemacha.

Również Hermes, posłaniec bogów, odgrywa istotną rolę. Przekazuje Odyseuszowi magiczne zioła chroniące przed czarami wiedźmy Kirke, co pozwala mu uniknąć licznych niebezpieczeństw na trasie powrotnej.

Feakowie z wyspy Scheria przyjmują Odyseusza serdecznie i pomagają mu wrócić do ojczyzny. Ich hojna gościnność jest kluczowa w końcowej fazie jego podróży.

Nauzykaa, księżniczka Feaków, odnajduje Odyseusza na brzegu po burzy morskiej. Zapewnia mu schronienie oraz pomoc niezbędną do kontynuowania drogi ku Itace.

Pomoc tych postaci podkreśla znaczenie współpracy i przyjaźni w dążeniu do trudnych celów oraz pokonywaniu przeciwności losu.

Kim są główni przeciwnicy Odyseusza?

W „Odysei” Homera Odyseusz staje w obliczu kilku kluczowych przeciwników: Kalipso, Posejdona oraz Polifema. Kalipso, będąca nimfą, przetrzymuje go na wyspie Ogygia przez siedem lat, symbolizując tym samym pokusę i zatrzymanie podróży.

Posejdon, bóg mórz, mści się za krzywdę swojego syna Polifema. To utrudnia żeglugę Odyseusza i ukazuje gniew bogów jako źródło kłopotów.

Polifem, cyklop o nieposkromionej naturze, uosabia surowość przyrody. Spotkanie z nim stanowi jedno z największych zagrożeń dla bohatera. Pokonanie Polifema wymaga sprytu i odwagi, co podkreśla znaczenie inteligencji oraz umiejętności przetrwania w greckiej mitologii.

Przeciwnicy ci przedstawiają różnorodne wyzwania: od pokus izolacji po zmienność natury i gniew bogów. Ich obecność wzbogaca narrację „Odysei”, ukazując skomplikowaną drogę powrotu do Itaki.

Jakie postacie literackie odgrywają ważną rolę w 'Odysei’?

W „Odysei” Homera istotną rolę odgrywają postacie, które kształtują losy głównego bohatera i jego bliskich. Telemach, syn Odyseusza, wyrusza na poszukiwania ojca, co symbolizuje jego dojrzewanie i gotowość do przyjęcia odpowiedzialności. Wyprawa młodzieńca biegnie równolegle do podróży Odyseusza, podkreślając motyw odkrywania i poszukiwania.

Penelopa, żona Odyseusza, uosabia lojalność oraz wytrwałość. Przez lata opiera się zalotnikom, organizując zawody łucznicze jako sposób na utrzymanie porządku w domu. Jej postawa kontrastuje z przygodami męża i pokazuje siłę kobiety w obliczu trudnych okoliczności.

Laertes, ojciec Odyseusza, pojawia się pod koniec eposu jako symbol zakończenia cyklu rodzinnego oraz znaczenia więzi międzypokoleniowych. Jego obecność przypomina o wartości domu i rodziny jako kluczowych elementów życia bohatera.

Te postacie nie tylko wzbogacają narrację „Odysei”, ale również obrazują istotne motywy takie jak lojalność, rodzina oraz determinacja w dążeniu do celu.

Jakie symbole i przedmioty mają znaczenie w 'Odysei’?

W „Odysei” Homera symbole oraz przedmioty odgrywają kluczową rolę w zrozumieniu nie tylko fabuły, lecz także głębszych przesłań tego dzieła. Worek wiatru, otrzymany przez Odyseusza od Eola, jest symbolem daru losu i możliwości powrotu do domu. Niestety, ciekawość jego towarzyszy doprowadziła do otwarcia worka i utraty szansy na szybki powrót do Itaki.

Tratwa skonstruowana na wyspie Kalipso ma równie istotne znaczenie. Reprezentuje nadzieję oraz niezłomną determinację Odyseusza w dążeniu do celu mimo wszelkich trudności. Dzięki niej udało mu się uciec od nimfy Kalipso, co ukazuje jego silną wolę powrotu do ojczyzny.

Niezwykle ważna jest również blizna na nodze Odyseusza, będąca dowodem jego tożsamości. To dzięki niej został rozpoznany przez wierną służkę Eurykleję oraz żonę Penelopę po długiej nieobecności. Blizna symbolizuje przynależność bohatera i podkreśla jego głęboki związek z domem i rodziną.

Dzięki tym symbolom fabuła „Odysei” nabiera dodatkowej warstwy znaczeniowej, wzbogacając ją o metaforyczne treści i akcentując ważne motywy jak nadzieja, tożsamość czy relacje międzyludzkie w kontekście mitologii greckiej.

„Odyseja” – Streszczenie szczegółowe

1. Plan wydarzeń

• Epos rozpoczyna się przedstawieniem sytuacji na Itace, gdzie zalotnicy marnotrawią majątek Odyseusza, a Penelopa próbuje ich zwodzić, czekając na męża, podczas gdy większość bogów sprzyja powrotowi bohatera.
• Atena inspiruje młodego Telemacha do poszukiwania ojca, co prowadzi go do Nestora i Menelaosa, od którego dowiaduje się o niewoli Odyseusza u nimfy Kalipso.
• Na rozkaz Zeusa, Kalipso uwalnia Odyseusza, który po burzy zesłanej przez Posejdona, dociera do kraju Feaków.
• Odyseusz zostaje życzliwie przyjęty przez Nausykaę i jej rodziców, króla Alkinoosa i królową Arete, którym opowiada o swoich dziesięcioletnich tułaczkach.
• Relacja Odyseusza obejmuje zdarzenia takie jak walka z Kikonami, pobyt u Lotofagów, oślepienie Cyklopa Polifema (co wywołuje gniew Posejdona), nieszczęsna przygoda z workiem wiatrów Eola, atak Lajstrygonów.
• Następnie Odyseusz opowiada o spotkaniu z czarodziejką Kirke (która zamienia jego towarzyszy w świnie), zejściu do Hadesu po radę wieszcza Tejrezjasza oraz ocaleniu z rąk Syren, przetrwaniu między potworami Scyllą i Charybdą, a także karze za zjedzenie bydła Heliosa, która doprowadziła do śmierci całej załogi i jego samotnego dryfowania na wyspę Kalipso.
• Feakowie odwożą śpiącego Odyseusza na Itakę, a gniewny Posejdon zamienia ich statek w skałę; Atena przemienia Odyseusza w żebraka i kieruje do wiernego świniopasa Eumajosa.
• W chacie Eumajosa dochodzi do wzruszającego rozpoznania Odyseusza przez Telemacha, dzięki interwencji Ateny, i wspólnego planowania zemsty.
• Odyseusz, w przebraniu żebraka, wkracza do pałacu, gdzie rozpoznaje go tylko jego stary pies Argos, a zalotnicy, zwłaszcza Antinoj, obrażają go i drwią z niego.
• Dochodzi do walki na pięści z innym żebrakiem, Irosem, którą Odyseusz z łatwością wygrywa; później piastunka Eurykleja rozpoznaje go po bliźnie, kąpiąc mu stopy.
• Penelopa ogłasza próbę łuku Odyseusza – zalotnicy nie są w stanie go napiąć, ale przebrany król bez trudu to czyni, celnie przeszywając strzałą dwanaście toporów.
• Rozpoczyna się krwawa rzeź zalotników w pałacu, dokonana przez Odyseusza, Telemacha i wiernych sługów, a niewierne służące również zostają ukarane.
• Penelopa początkowo sceptyczna co do tożsamości męża, ostatecznie rozpoznaje go po opisaniu ich wspólnego, unikalnego łoża, co prowadzi do wzruszającego pojednania.
• Odyseusz spotyka się z ojcem Laertesem, a ostateczny konflikt z krewnymi zalotników zostaje zażegnany dzięki interwencji Ateny, zaprowadzając pokój na Itace.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja „Odysei” rozgrywa się po zakończeniu wojny trojańskiej i obejmuje dziesięcioletnią tułaczkę Odyseusza oraz wydarzenia w jego rodzimej Itace, trwające około czterdziestu dni. Podróż bohatera wiodła przez liczne, często mityczne miejsca basenu Morza Śródziemnego, takie jak ziemia Kikonów, kraj Lotofagów, wyspa Cyklopów, królestwo Eola, siedziba Lajstrygonów, wyspa czarodziejki Kirke, kraina zmarłych Hades, niebezpieczne cieśniny Syren, Skylli i Charybdy, wyspa boga Heliosa, a także wyspa nimfy Kalipso – Ogigia, oraz kraj gościnnych Feaków. Równolegle, w Itace, wydarzenia koncentrują się wokół pałacu Odyseusza i chaty świniopasa Eumajosa.

3. Charakterystyka bohaterów

• Odyseusz: Król Itaki, główny protagonista epickiej opowieści. Uchodzi za symbol inteligencji, sprytu, wytrzymałości fizycznej i psychicznej. Jego dziesięcioletnia odyseja, pełna boskich gniewów i potwornych wyzwań, jest świadectwem jego niezłomnej woli powrotu do domu i odzyskania utraconego królestwa.
• Penelopa: Wierna małżonka Odyseusza i królowa Itaki, która przez dwie dekady czeka na męża. Jej postać symbolizuje lojalność, cierpliwość i spryt, objawiający się w podstępie z całunem, który pozwala jej unikać poślubienia jednego z licznych zalotników.
• Telemach: Syn Odyseusza i Penelopy. Początkowo niepewny i przygnębiony brakiem ojca i swobodą zalotników, przechodzi proces dojrzewania podczas własnych poszukiwań ojca. Staje się odważnym i odpowiedzialnym młodzieńcem, gotowym stanąć u boku ojca w walce o tron.
• Atena: Bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, będąca stałą opiekunką i mentorką Odyseusza i Telemacha. Często ingeruje w losy bohaterów, oferując pomoc, rady i przeobrażenia, aby ich chronić i kierować ku przeznaczeniu.
• Posejdon: Potężny bóg morza, główny przeciwnik Odyseusza. Jego nieustający gniew i dążenie do zemsty za oślepienie jego syna, Cyklopa Polifema, stanowią źródło większości morskich nieszczęść Odyseusza, znacznie wydłużając jego powrót do domu.
• Zeus: Władca Olimpu, pan bogów i ludzi. Mimo początkowych oporów, to on podejmuje ostateczną decyzję o uwolnieniu Odyseusza z niewoli Kalipso, umożliwiając mu powrót do domu i dopilnowując spełnienia wyroków przeznaczenia.
• Kalipso: Nimfa morska, która przez siedem lat więzi Odyseusza na swej wyspie Ogigia. Pragnie uczynić go swym nieśmiertelnym mężem, ale Odyseusz, mimo oferty nieśmiertelności, tęskni za domem i rodziną.
• Nauzykaa: Młoda, szlachetna córka króla Feaków Alkinoosa, która jako pierwsza odkrywa wyczerpanego Odyseusza na plaży i z empatią udziela mu pierwszej pomocy, kierując go na dwór rodziców.
• Alkinoj i Arete: Król i królowa Feaków, znani z legendarnej gościnności. Przyjmują Odyseusza na swój dwór, słuchają jego opowieści i zapewniają mu bezpieczny powrót na Itakę.
• Polifem: Olbrzymi, jednooki Cyklop, syn Posejdona, zamieszkujący jaskinię. Jego brutalność i kanibalizm prowadzą do oślepienia go przez Odyseusza, co staje się źródłem długotrwałej zemsty Posejdona.
• Kirke: Czarodziejka zamieszkująca wyspę Ajaja, znana ze swej mocy zamieniania ludzi w zwierzęta. Przemienia towarzyszy Odyseusza w wieprze, lecz król, dzięki interwencji Hermesa, zmusza ją do przywrócenia im ludzkiej postaci.
• Tejrezjasz: Niewidomy wieszcz z Teb, którego duszę Odyseusz musi odwiedzić w Hadesie, aby uzyskać prorocze wskazówki dotyczące dalszej drogi i zakończenia tułaczki.
• Eumajos: Lojalny i oddany świniopas Odyseusza. Wita gościnnie swojego króla w przebraniu żebraka, nieświadomy jego prawdziwej tożsamości, i stanowi przykład niezachwianej wierności.
• Eurykleja: Stara piastunka Odyseusza, która jako pierwsza rozpoznaje go po charakterystycznej bliźnie na nodze podczas mycia stóp, lecz zostaje zmuszona do zachowania tajemnicy.
• Antinoj: Najbardziej arogancki, bezczelny i wpływowy spośród zalotników. Przywódca spisku mającego na celu zamordowanie Telemacha i największy wróg Odyseusza.
• Laertes: Sędziwy ojciec Odyseusza, który po dwudziestu latach rozłąki żyje w odosobnieniu na wsi, pogrążony w smutku i żałobie.
• Argos: Stary, schorowany pies Odyseusza, który po dwudziestu latach rozpoznaje swojego pana, jedyny w całym pałacu, i umiera ze szczęścia na jego widok.

4. Problematyka

• Problematyka powrotu i tożsamości: Dzieło skupia się na trudnościach w powrocie do domu po długiej nieobecności, dylemacie odzyskania utraconego miejsca w świecie i walce o własną tożsamość.
• Problem gościnności i jej naruszenia: Epos eksploruje znaczenie greckiego prawa gościnności (xenia), ukazując zarówno jego przestrzeganie (Feakowie, Eumajos) jak i rażące naruszanie (Cyklopi, Lajstrygonowie, zalotnicy), co prowadzi do konsekwencji moralnych i boskich kar.
• Wyzwanie wierności i miłości w obliczu czasu: Centralne jest pytanie o trwałość uczuć i lojalności w długotrwałej rozłące, manifestujące się w postaci Penelopy, Eumajosa i Argosa.
• Kwestia sprawiedliwości i zemsty za krzywdy: Utwór porusza temat boskiej i ludzkiej sprawiedliwości, ukazując karę za bezprawne działania zalotników oraz konsekwencje naruszenia boskich praw.
• Znaczenie mądrości i sprytu w przetrwaniu: Podkreślona jest rola intelektu i przebiegłości (metis) jako kluczowych cech umożliwiających przetrwanie w trudnych warunkach i pokonanie przeciwności.
• Dojrzewanie i inicjacja młodego pokolenia: Losy Telemacha stanowią opowieść o przejściu z chłopięctwa w dorosłość, o poszukiwaniu własnej drogi i staniu się godnym spadkobiercą.
• Rola bogów i fatum w życiu ludzkim: Tekst rozważa wpływ sił nadprzyrodzonych na ludzkie losy, ukazując bogów jako aktywnych uczestników, którzy wspierają, karzą lub prowadzą bohaterów zgodnie z przeznaczeniem.

5. Kluczowe wątki

• Wątek tułaczki Odyseusza: Opowieść o dziesięcioletniej, pełnej niebezpieczeństw podróży Odyseusza, która jest kluczową częścią jego mitu i symbolem walki o powrót do domu.
• Wątek dojrzewania Telemacha: Transformacja syna Odyseusza z nieśmiałego chłopca w zdecydowanego mężczyznę, który aktywnie włącza się w walkę o przywrócenie porządku w rodzinie i królestwie.
• Wątek wierności Penelopy i walki z zalotnikami: Historia wiernej żony, która przez lata opiera się presji zalotników, stosując spryt i cierpliwość, aby zachować honor i majątek rodziny.
• Wątek zemsty i przywrócenia sprawiedliwości: Główny motyw powrotu Odyseusza do Itaki, gdzie wraz z sojusznikami brutalnie rozprawia się z tymi, którzy naruszyli jego dom i honor.
• Wątek boskiej interwencji: Stała obecność i wpływ bogów, zwłaszcza Ateny i Posejdona, którzy aktywnie kształtują losy głównych bohaterów, odzwierciedlając wierzenia starożytnych Greków w boskie przeznaczenie.

6. Motywy

• Tułaczka i Powrót (Nostos): Nadrzędny motyw literacki, symbolizujący nie tylko fizyczną podróż do domu, ale także duchową drogę do odzyskania siebie i swojej tożsamości.
• Gościnność (Xenia): Element fundamentalny dla greckiej kultury, ukazujący moralne zasady traktowania obcych; jego przestrzeganie i naruszanie są kluczowe dla rozwoju akcji i charakterystyki postaci.
• Wierność i Miłość: Motyw niezłomnej miłości małżeńskiej (Penelopa i Odyseusz) oraz lojalności poddanych i zwierząt (Eumajos, Argos), które przetrwały próbę czasu i rozłąki.
• Zemsta i Sprawiedliwość: Konieczność wymierzenia kary za popełnione zbrodnie (zalotnicy) oraz konsekwencje gniewu bogów (Posejdon mszczący się na Odyseuszu).
• Mądrość i Przebiegłość (Metis): Cechy charakterystyczne dla Odyseusza, które pozwalają mu unikać pułapek, przechytrzać wrogów i przetrwać ekstremalne niebezpieczeństwa.
• Dojrzewanie i Inicjacja: Transformacja Telemacha, który z chłopca staje się mężczyzną, podejmując odważne decyzje i wspierając ojca w walce.
• Rola Bogów w Życiu Ludzi: Aktywna obecność i wpływ olimpijskich bóstw na losy bohaterów, potwierdzająca ich wszechmoc i interwencję w świat śmiertelników.
• Tożsamość i Ukrycie: Motyw odzyskiwania tożsamości poprzez ujawnianie się w odpowiednim momencie, a także wykorzystanie kamuflażu jako strategii do przetrwania i planowania zemsty.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

Opowieść o „Odysei” rozpoczyna się inwokacją do Muzy, zapowiadającą powrót do domu Odyseusza, króla Itaki, który po dziesięciu latach wojny trojańskiej, przez kolejne dziesięć lat błąka się po morzach. W tym czasie w jego pałacu na Itace bezkarni zalotnicy marnotrawią majątek i usiłują zmusić jego wierną żonę, Penelopę, do ponownego zamążpójścia. Penelopa, uosobienie sprytu i wierności, przez trzy lata zwodzi ich podstępem, snując w dzień całun dla teścia Laertesa, który nocami pruje. Większość bogów olimpijskich, z wyjątkiem Posejdona, lituje się nad losem Odyseusza. Atena, jego boska opiekunka, postanawia interweniować, aby przyspieszyć jego powrót i pomóc jego rodzinie.

Atena, przybierając postać starego przyjaciela Mentesa, odwiedza syna Odyseusza, Telemacha. Zachęca go do męstwa i podjęcia poszukiwań ojca, co jest punktem zwrotnym w jego dojrzewaniu. Telemach, początkowo nieśmiały i przygnębiony, zwołuje zgromadzenie mieszkańców Itaki, publicznie potępiając postępowanie zalotników. Następnie, pod osłoną Ateny, wyrusza w podróż. Odwiedza mądrego Nestora w Pylos i króla Menelaosa w Sparcie, który przekazuje mu kluczową informację: jego ojciec jest więziony przez nimfę Kalipso na odległej wyspie Ogigia. W międzyczasie zalotnicy, dowiedziawszy się o wyjeździe Telemacha, przygotowują zasadzkę, aby go zgładzić w drodze powrotnej.

Na prośbę Ateny, Zeus wysyła posłańca Hermesa do nimfy Kalipso z rozkazem uwolnienia Odyseusza. Nimfa, choć niechętnie i pożegnawszy się z nadzieją na uczynienie go swoim nieśmiertelnym mężem, zgadza się. Odyseusz buduje tratwę i po siedemnastu dniach żeglugi zostaje dostrzeżony przez powracającego Posejdona. Bóg morza, wciąż mszczący się za oślepienie syna Polifema, zsyła na niego straszliwą burzę. Tratwa zostaje zniszczona, a Odyseusz, dzięki pomocy nimfy Leukotei i swojemu niezłomnemu duchowi, ledwo uchodzi z życiem i dociera do wybrzeży kraju gościnnych Feaków.

Na plaży Odyseusz zostaje odnaleziony przez Nausykaę, córkę króla Feaków Alkinoosa, która przyjmuje nagiego i wyczerpanego wędrowca z życzliwością, prowadząc go na dwór rodziców. Gościnni Feakowie, nie wiedząc, kim jest tajemniczy przybysz, oferują mu pomoc w powrocie do domu. Podczas uczty, poruszony śpiewem aojda o wojnie trojańskiej, Odyseusz ujawnia swoją tożsamość i przez długi czas opowiada o swoich dziesięcioletnich tułaczkach. Jego opowieść rozpoczyna się od najechania Ismaru, grodu Kikonów, skąd on i jego towarzysze uciekają z łupami. Następnie docierają do Lotofagów, gdzie spożycie magicznych owoców lotosu powoduje zapomnienie o ojczyźnie i Odyseusz musi siłą zabrać stamtąd swoich ludzi.

Kolejnym etapem jest tragiczna przygoda na wyspie Cyklopów. Odyseusz i dwunastu towarzyszy wchodzą do jaskini olbrzyma Polifema, syna Posejdona. Cyklop więzi ich, pożera kilku ludzi i planuje zabić wszystkich. Odyseusz upija go winem, a następnie oślepia rozpalonym kołkiem. Bohaterowie uciekają, ukrywając się pod brzuchami owiec. Rozwścieczony Polifem prosi ojca, Posejdona, o zemstę, co staje się źródłem dalszych nieszczęść Odyseusza.

Tułaczka prowadzi ich na wyspę Eola, króla wiatrów, który obdarowuje Odyseusza workiem z niepomyślnymi wiatrami, mającymi zapewnić bezpieczny powrót. Ciekawość towarzyszy prowadzi do otwarcia worka, uwolnienia sztormowych wiatrów i powrotu na Eolię. Eol, widząc w tym znak boskiego gniewu, odmawia dalszej pomocy. Następnie docierają do kraju ludożerców Lajstrygonów, gdzie ginie większość załogi, a ich statki zostają zniszczone.

Niewielka grupa ocalałych dociera na wyspę czarodziejki Kirke, która zamienia towarzyszy Odyseusza w wieprze. Dzięki pomocy boga Hermesa i magicznemu ziołu, Odyseusz jest odporny na jej czary. Zmusza ją do przywrócenia ludzkiej postaci towarzyszom i spędzają na wyspie rok, zanim ruszą w dalszą drogę. Za radą Kirke, Odyseusz wyrusza do Hadesu (Nekyia), aby zasięgnąć rady wieszcza Tejrezjasza. Tam spotyka duszę swojej matki Antiklei, poległych towarzyszy i bohaterów spod Troi, w tym Achillesa i Agamemnona. Tejrezjasz przepowiada mu samotny powrót, zemstę na zalotnikach oraz dalszą tułaczkę, która zakończy się pojednaniem z Posejdonem.

Po powrocie na wyspę Kirke, Odyseusz otrzymuje dalsze instrukcje dotyczące czekających go niebezpieczeństw. Przepływają obok Syren – Odyseusz, przywiązany do masztu, słucha ich pieśni, a towarzysze mają zatkane uszy. Następnie mijają potwory Skyllę i Charybdę; Skylla pożera sześciu ludzi. Docierają na wyspę boga słońca Heliosa, gdzie towarzysze, wbrew zakazowi, zabijają i zjadają jego święte bydło. W odwecie Zeus niszczy ich statek piorunem. Odyseusz jest jedynym ocalałym i po dziesięciu dniach dryfowania dociera na wyspę Kalipso, kończąc swoją wzruszającą opowieść przed Feakami.

Wzruszeni historią Odyseusza, Feakowie odwożą go do Itaki, zasypiającego na pokładzie statku. Posejdon, wciąż gniewny, na widok powracającego statku Feaków, zamienia go w skałę, karząc ich za pomoc wrogowi. Atena zjawia się ponownie, zmieniając Odyseusza w starego żebraka, aby nikt go nie rozpoznał przed zemstą na zalotnikach. Udziela mu instrukcji, by udał się do wiernego świniopasa Eumajosa.

W chacie Eumajosa, Odyseusz, nadal w przebraniu, wysłuchuje opowieści o swojej rodzinie i sytuacji na dworze. Tymczasem Telemach, uniknąwszy zasadzki zalotników, wraca do Itaki i również udaje się do Eumajosa. Atena na chwilę przywraca Odyseuszowi jego prawdziwą postać, co prowadzi do wzruszającego rozpoznania ojca przez syna. Razem obmyślają plan zemsty.

Odyseusz, w przebraniu żebraka, wkracza do swojego pałacu. Jako jedyny rozpoznaje go stary, wierny pies Argos, który umiera z radości. Zalotnicy drwią z niego i obrażają go, zwłaszcza najbardziej arogancki Antinoj. Penelopa, słysząc o przybyciu żebraka, zaprasza go, mając nadzieję, że ma jakieś wieści o jej mężu.

Inny żebrak, Iros, próbuje przegnać Odyseusza z pałacu. Za namową zalotników dochodzi do walki na pięści, którą Odyseusz bez trudu wygrywa, ujawniając swoją niezwykłą siłę. Później, podczas rozmowy z Penelopą, stara piastunka Eurykleja, myjąc mu stopy, rozpoznaje go po charakterystycznej bliźnie na nodze. Odyseusz zmusza ją do milczenia, aby nie zepsuć planu zemsty.

Penelopa, w akcie desperacji i nadziei, ogłasza konkurs: wyjdzie za tego, kto potrafi napiąć łuk Odyseusza i przeszyć strzałą dwanaście toporów ustawionych w rzędzie. Żaden z zalotników nie jest w stanie tego dokonać. Odyseusz, wciąż w przebraniu, prosi o możliwość spróbowania. Zalotnicy wyśmiewają go, ale Penelopa pozwala mu. Odyseusz z łatwością napina łuk i celnie przestrzeliwuje topory, dając znak do rozpoczęcia zemsty.

Po wykonaniu próby łuku, Odyseusz zrzuca łachmany i strzałą zabija Antinoja, rozpoczynając krwawą rzeź. Wraz z Telemachem, wiernym świniopasem Eumajosem i wolarzem Filojtiosem, dokonuje krwawej zemsty na wszystkich zalotnikach, którzy bezprawnie panoszyli się w jego domu i marnotrawili jego majątek. Niewierne służące również ponoszą karę za współpracę z zalotnikami.

Eurykleja budzi Penelopę, oznajmiając jej powrót męża i rzeź zalotników. Penelopa jest sceptyczna i nie wierzy od razu. Dopiero gdy Odyseusz opisuje szczegóły ich wspólnego łoża, które sam wyrzeźbił z pnia drzewa oliwnego, Penelopa ostatecznie rozpoznaje męża i rzuca mu się w ramiona, płacząc z radości. Opowiadają sobie nawzajem o swoich cierpieniach podczas długiej rozłąki, zamykając cykl tułaczki i wierności.

Ostatnim aktem jest pojednanie. Odyseusz, Telemach i wierni słudzy udają się do Laertesa. Starzec początkowo nie wierzy, że ma przed sobą syna, ale po obejrzeniu blizny i usłyszeniu wspomnień o sadzie, rozpoznaje Odyseusza. Ojciec Antinoja próbuje podburzyć lud przeciwko Odyseuszowi, co prowadzi do krótkiej walki. Ostateczna interwencja Ateny doprowadza do pojednania i zaprowadza trwały pokój w Itace, kończąc epicką opowieść o powrocie króla.