Dżuma – streszczenie szczegółowe i opracowanie

Albert Camus w „Dżumie” przedstawia epidemię w mieście Oran jako zarówno dosłowną katastrofę, jak i metaforę wszechobecnego zła, które niespodziewanie nawiedza społeczeństwo, wystawiając na próbę jego moralność oraz człowieczeństwo. Narracja ukazuje reakcje bohaterów na kryzys, podkreślając wartości humanistyczne, egzaminując ludzką solidarność i wielkość ducha w obliczu wspólnego wroga.

Znaczenie tytułu 'Dżuma’

Książka Dżuma autorstwa Alberta Camusa oferuje zarówno dosłowne, jak i symboliczne przesłanie. Na poziomie dosłownym ukazuje epidemię dewastującą miasto Oran, ilustrując chaos oraz spustoszenie spowodowane chorobą. W sensie symbolicznym, dżuma jest metaforą wszechobecnego zła, które może niespodziewanie uderzyć w społeczeństwo, wystawiając na próbę moralność i człowieczeństwo jego mieszkańców.

Poprzez tytuł Camus podkreśla powszechność zagrożenia. Dżuma nie wybiera ofiar według ich pochodzenia czy przekonań, co czyni ją przerażającą w swojej losowości, ale jednocześnie sprawiedliwą. To symbol cierpienia nierozłącznie związany z ludzkim istnieniem oraz konieczności zmierzenia się z trudnościami.

W ramach filozofii egzystencjalizmu, którą Camus zgłębia w swoich dziełach, dżuma stanowi próbę dla jednostek i całych społeczności. Tytuł uwydatnia walkę o zachowanie moralnych wartości mimo bólu oraz potrzebę wspólnotowego działania przeciwko wspólnemu wrogowi. Metaforyczne odczytanie tytułu umożliwia szerokie refleksje nad kondycją ludzką i umiejętnością przezwyciężania trudności.

Główne wydarzenia w 'Dżumie’ Alberta Camusa

W powieści Alberta Camusa „Dżuma” akcja rozgrywa się w Oranie, gdzie miasto staje się ofiarą epidemii. Wszystko zaczyna się 16 kwietnia, gdy mieszkańcy zauważają martwe szczury na ulicach, co zwiastuje nadciągającą katastrofę.

Zaraza szybko ogarnia całe miasto, zmuszając władze do jego zamknięcia. Społeczność musi stawić czoła izolacji oraz wszechobecnemu cierpieniu i zgonowi. Codzienne życie zostaje wywrócone do góry nogami, a ich człowieczeństwo przechodzi ciężką próbę.

Szczyt epidemii przypada na sierpień. Miasto pogrąża się w chaosie i desperacji. Mimo to niektórzy bohaterowie starają się przetrwać i wspierać innych. Ich reakcje są różnorodne – od aktów heroizmu po egoistyczne zachowania.

Z czasem liczba przypadków choroby maleje, dając nadzieję na powrót do normalności. W końcu epidemia ustępuje, a życie odzyskuje względną równowagę. Historia ta ukazuje ludzkie reakcje wobec zagrożenia oraz ich umiejętność solidarności w obliczu wspólnego przeciwnika.

Główni bohaterowie i ich postawy wobec epidemii

W powieści Alberta Camusa „Dżuma” główni bohaterowie prezentują różne strategie radzenia sobie z epidemią. Bernard Rieux, będący lekarzem i narratorem historii, symbolizuje wartości humanistyczne oraz altruizm. Koncentruje się na niesieniu pomocy innym i walce z chorobą, mimo że sam ponosi osobiste straty. Natomiast Jean Tarrou aktywnie włącza się do działań, organizując ochotnicze oddziały sanitarne, co odzwierciedla jego zaangażowanie społeczne i wiarę w ludzką solidarność.

Raymond Rambert początkowo pragnie opuścić Oran, jednak ostatecznie postanawia zostać i wspierać lokalną społeczność. Jego decyzja pokazuje wewnętrzną transformację oraz odkrycie prawdziwego sensu wspólnoty. W przeciwieństwie do niego Cottard wykorzystuje chaotyczną sytuację dla własnych korzyści materialnych, co odzwierciedla oportunizm jako reakcję na kryzys.

Ojciec Paneloux interpretuje dżumę jako karę boską, co prowadzi go do głębokiej refleksji nad swoją postawą duchową. Jego kazania stają się bardziej refleksyjne i otwarte na współczucie wobec cierpiących. Zróżnicowane podejście bohaterów uwypukla moralne dylematy związane z epidemią oraz to, jak odmienne mogą być ludzkie reakcje na wspólne zagrożenie.

Motywy literackie w 'Dżumie’

W powieści Alberta Camusa „Dżuma” kluczową rolę pełnią motywy literackie, które skłaniają do głębokiej refleksji nad ludzkim losem. Jednym z najważniejszych jest motyw cierpienia. Epidemia symbolizuje tutaj zło, które niszczy społeczność Oranu, zmuszając mieszkańców do konfrontacji z bólem i stratą.

Kolejnym istotnym wątkiem jest samotność. W wyniku epidemii dochodzi do izolacji i odcięcia ludzi od ich bliskich oraz zamknięcia miasta. Mieszkańcy muszą radzić sobie z utratą kontaktów międzyludzkich oraz emocjonalnym ciężarem wynikającym z osamotnienia.

Różnorodność reakcji na zagrożenie ukazuje psychologię bohaterów. Każdy reaguje na kryzys inaczej – jedni wykazują się heroizmem, inni oportunizmem. To podkreśla moralne dylematy oraz konieczność dokonywania trudnych wyborów w obliczu wspólnego wroga.

Moralność również odgrywa ważną rolę w powieści. Bohaterowie stają przed pytaniami o etyczną odpowiedzialność i granice altruizmu w ekstremalnych sytuacjach. Ich decyzje stanowią próbę zachowania wartości humanistycznych mimo obecności dżumy.

Powieść wpisuje się w nurt egzystencjalizmu, dotykając tematów takich jak absurd życia, nieuchronne cierpienie oraz poszukiwanie sensu istnienia. Epidemia staje się okazją do rozważań nad kondycją człowieka i możliwością przetrwania mimo przeciwności losu.

Symbole w 'Dżumie’

W powieści „Dżuma” Alberta Camusa symbole odgrywają kluczową rolę, wzbogacając jej głębokie przesłanie. Martwe szczury stanowią pierwszy sygnał nadchodzącego zagrożenia. Gdy mieszkańcy Oranu zaczynają je zauważać na ulicach, staje się oczywiste, że niebezpieczeństwo jest blisko. Te gryzonie symbolizują nieuniknioność zła oraz jego ukryte źródła, pokazując, jak niespodziewanie mogą uderzyć w społeczeństwo.

Kolejnym istotnym symbolem jest serum przeciwko dżumie opracowane przez doktora Castela. Uosabia ono nadzieję i walkę z cierpieniem, podkreślając determinację ludzi w obliczu zagrożenia. Serum staje się metaforą pragnienia działania tam, gdzie wydaje się to niemożliwe.

Te dwa symbole – martwe szczury i serum – ilustrują napięcie między bezsilnością a próbami przeciwdziałania podczas epidemii. Obrazują one także uniwersalną walkę człowieka ze złem i jego zdolność do odnajdywania nadziei nawet w najciemniejszych momentach życia.

Znaczenie narracji Rieux

Narratorem w powieści Alberta Camusa „Dżuma” jest Bernard Rieux. Jego perspektywa wzbogaca historię o autentyczność i głębię. Będąc lekarzem, Rieux przedstawia wydarzenia jako świadek i uczestnik, co nadaje jego relacjom zarówno emocjonalny wymiar, jak i obiektywizm. Forma kroniki umożliwia dokumentalne ukazanie przebiegu epidemii.

Rieux pozwala czytelnikom na dogłębne zrozumienie ludzkich reakcji w obliczu kryzysu. Choć w jego opisach codziennej walki z chorobą można dostrzec emocje, utrzymuje on niezbędny dystans do analizy sytuacji. Dzięki temu odbiorca czuje ciężar odpowiedzialności oraz trud zmagań o życie innych.

Taka narracja wzmacnia uniwersalność przesłania książki, ilustrując wspólne doświadczenia ludzkości wobec zagrożeń i podkreślając rolę humanizmu jako klucza do przetrwania. Forma kronikarska stwarza okazję do refleksji nad ludzką kondycją oraz moralnymi dylematami w ekstremalnych sytuacjach.

Przesłania powieści 'Dżuma’

Powieść „Dżuma” autorstwa Alberta Camusa porusza istotne tematy humanizmu oraz egzystencjalizmu. Książka zwraca uwagę na potrzebę aktywności i wspólnoty w obliczu życiowych absurdów. W trakcie epidemii postacie stają przed koniecznością podejmowania moralnych wyborów, co akcentuje ich odpowiedzialność względem innych ludzi.

Humanizm w tej historii ujawnia się poprzez solidarność z cierpiącymi. Camus ukazuje wagę wspólnego działania, nawet gdy przyszłość pozostaje niepewna. Epidemia stanowi metaforę zła obecnego w społeczeństwie, a reakcje bohaterów odsłaniają ludzką naturę i zdolność do pokonywania przeciwności losu.

Egzystencjalizm pogłębia refleksję nad istotą życia oraz śmierci. Bohaterowie muszą konfrontować się z bólem i utratą, co prowadzi do głębszych przemyśleń na temat własnej egzystencji. Choć brakuje jednoznacznych odpowiedzi, powieść zachęca do działania oraz poszukiwania sensu w codziennych decyzjach i relacjach międzyludzkich.

„Dżuma” – Streszczenie szczegółowe

1. Plan wydarzeń

• W typowym algierskim mieście portowym, Oranie, w latach 40. XX wieku, doktor Bernard Rieux natrafia na martwego szczura, co jest zapowiedzią nadchodzącej tragedii.
• Kolejne dni przynoszą plagę umierających gryzoni, wzbudzając niepokój mieszkańców.
• Doktor Rieux żegna swoją chorą żonę, która wyjeżdża na leczenie, a następnie przyjmuje matkę, mającą pomóc mu w trudnym okresie.
• Pojawiają się pierwsze przypadki nieznanej choroby wśród ludzi, w tym dozorcy Michela, który umiera w wielkich cierpieniach.
• Lekarze, w tym starszy doktor Castel, szybko dochodzą do zatrważającego wniosku: miasto nawiedziła dżuma.
• Władze, początkowo bagatelizujące sytuację, w końcu decydują się na całkowite zamknięcie bram Oranu, co odcina miasto od świata i rozdziela rodziny.
• Dziennikarz Raymond Rambert, który został uwięziony w mieście, gorączkowo poszukuje sposobu na powrót do swojej ukochanej w Paryżu.
• Jezuita, Ojciec Paneloux, w swoim kazaniu interpretuje epidemię jako boską karę za ludzkie grzechy.
• Tajemniczy obserwator Jean Tarrou organizuje ochotnicze oddziały sanitarne, do których dołączają doktor Rieux i skromny urzędnik Joseph Grand.
• Sąsiad Granda, Cottard, niedoszły samobójca, wydaje się znajdować satysfakcję w ogólnym chaosie, który chroni go przed aresztowaniem.
• W sierpniu epidemia osiąga swoje apogeum; upał, wzrost przestępczości i masowe, pośpieszne pochówki stają się codziennością.
• Po nieudanej próbie ucieczki z pomocą przemytników, Rambert porzuca myśl o opuszczeniu Oranu i włącza się w działania oddziałów sanitarnych.
• Syn sędziego Othona umiera w straszliwych męczarniach, mimo zastosowania serum doktora Castela, co głęboko wstrząsa Ojcem Paneloux.
• Paneloux wygłasza drugie kazanie, tym razem o dżumie jako próbie i lekcji wiary, niedługo potem sam zapada na chorobę i umiera w odosobnieniu.
• W listopadzie doktor Rieux dowiaduje się o krytycznym stanie zdrowia swojej żony.
• Tarrou, mieszkając u Rieux, wyjawia swoją historię i zmagania moralne.
• W grudniu liczba zachorowań zaczyna spadać, a Joseph Grand, który ciężko zachorował, ku zaskoczeniu wszystkich cudownie zdrowieje.
• W styczniu epidemia wyraźnie słabnie, a serum Castela staje się skuteczne; jedną z ostatnich ofiar jest sędzia Othon.
• Miasto stopniowo powraca do normalności, bramy Oranu zostają otwarte, a rozdzielone rodziny mogą się ponownie spotkać.
• Doktor Rieux otrzymuje wiadomość o śmierci swojej żony, przyjmując ją ze spokojem, już mentalnie przygotowany na taki obrót spraw.
• Na koniec narrator ujawnia, że jest nim doktor Bernard Rieux, który pragnął stworzyć obiektywną kronikę tragicznych wydarzeń.
• Cottard, przerażony powrotem do normalnego życia i perspektywą aresztowania, popada w obłęd i zostaje zatrzymany przez policję.
• Grand powraca do pisania swojej książki, a Rambert w końcu spotyka się ze swoją żoną.
• Rieux, obserwując radość mieszkańców, rozmyśla nad ofiarami zarazy i nieustającą obecnością zła w świecie, które nigdy nie umiera, lecz jedynie czeka na odpowiedni moment, aby ponownie się ujawnić.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja tej poruszającej powieści rozgrywa się w latach 40. XX wieku w Oranie, ruchliwym mieście portowym położonym na wybrzeżu Algierii. Epidemia dżumy wybucha wiosną, w kwietniu, osiągając swoje apogeum w gorących miesiącach letnich i jesiennych. Stopniowo ustępuje zimą, po mniej więcej roku trwania zarazy. Albert Camus celowo unika podawania precyzyjnych dat, aby nadać opisywanym wydarzeniom ponadczasowy i uniwersalny wymiar, co pozwala interpretować dżumę jako metaforę dla wszelkich form zła i totalitaryzmów, które mogą dotknąć ludzkość w dowolnym czasie i miejscu.

3. Charakterystyka bohaterów

• Doktor Bernard Rieux: Centralna postać i ostatecznie ujawniony narrator. Jest wzorem heroizmu dnia codziennego – lekarz z powołania, który bez wytchnienia walczy z epidemią, kierując się niezłomnymi zasadami etyki i solidarności z cierpiącymi, niezależnie od wiary w Boga. Uosabia ludzki opór wobec nieszczęścia.
• Jean Tarrou: Człowiek o tajemniczej przeszłości, skrupulatnie prowadzący kronikę wydarzeń. Aktywnie angażuje się w walkę z dżumą, organizując ochotnicze oddziały sanitarne. Syn prokuratora, który odrzucił świat ojca, poszukuje moralnej czystości i sensu życia w obliczu zła. Umiera, będąc jedną z ofiar zarazy.
• Raymond Rambert: Przybyły z Paryża dziennikarz, który staje się więźniem w odciętym Oranie. Początkowo egoistycznie pragnie ucieczki do swojej ukochanej, lecz z czasem przechodzi wewnętrzną przemianę, wybierając solidarność z mieszkańcami i angażując się w pomoc.
• Joseph Grand: Skromny, cichy i często niezauważany urzędnik miejski. W wolnym czasie bez końca dopracowuje jedno zdanie swojej książki. Jest symbolem zwykłego człowieka, który w obliczu ogromnej tragedii znajduje w sobie siłę do działania i wytrwałości.
• Ojciec Paneloux: Jezuita, którego perspektywa ewoluuje w trakcie epidemii. Początkowo głosi, że dżuma jest karą boską, jednak po doświadczeniu niewinnej śmierci dziecka jego interpretacja zmienia się na przyjęcie cierpienia jako próby wiary i nauki. Umiera na dżumę, zachowując swoją religijność.
• Cottard: Samotnik z mroczną przeszłością, niedoszły samobójca. Czerpie swoiste korzyści z chaosu i odizolowania miasta, ponieważ pozwala mu to uniknąć aresztowania. Jest postacią o dwuznacznej moralności, odzwierciedlającą oportunizm w ekstremalnych warunkach.
• Doktor Castel: Starszy i wysoce doświadczony lekarz, który jako pierwszy poprawnie diagnozuje dżumę i z determinacją pracuje nad stworzeniem skutecznego serum.
• Sędzia Othon: Surowy i niezwykle zasadniczy sędzia śledczy. Śmierć jego syna na dżumę stanowi dla niego punkt zwrotny, zmieniając jego postawę; później powraca do obozu kwarantanny jako ochotnik, by pomagać innym.
• Matka doktora Rieux: Uosobienie spokoju i opanowania. Wspiera swojego syna w jego nieustannej walce z epidemią, oferując mu ciche wsparcie i zrozumienie.

4. Problematyka

• Absurd ludzkiego istnienia: Powieść dogłębnie analizuje przypadkowość i niezrozumiałość cierpienia oraz śmierci, z jakimi ludzie muszą się mierzyć, często bez wyraźnego powodu czy sprawiedliwości.
• Etyka i moralność w obliczu zła: Stawia fundamentalne pytania o to, jak ludzie powinni postępować w ekstremalnych warunkach, gdy dotychczasowe zasady są kwestionowane, ukazując spektrum postaw od heroizmu po oportunizm.
• Sens cierpienia i wiara: Ukazuje różne podejścia do cierpienia – jako kary, próby czy po prostu bezsensownego faktu – co zmusza do refleksji nad rolą wiary i humanistycznego buntu.
• Wyzwanie dla wolności osobistej i wspólnoty: Analizuje skutki odizolowania jednostki i całej społeczności, kwestionując granice swobody oraz podkreślając wartość wspólnoty w walce z zagrożeniem.

5. Kluczowe wątki

• Walka z niewidzialnym wrogiem: Głównym wątkiem jest heroiczna, codzienna walka mieszkańców i szczególnie oddziałów sanitarnych z niewidzialną, bezlitosną siłą, jaką jest dżuma.
• Przemiana bohaterów: Powieść śledzi ewolucję postaw i wartości poszczególnych postaci, takich jak Rambert czy Ojciec Paneloux, pod wpływem ekstremalnych doświadczeń.
• Solidarność i izolacja: Wątek rozciąga się od przymusowej izolacji miasta i rozdzielenia rodzin, po budowanie wspólnoty i wzajemnego wsparcia w obliczu zagrożenia.
• Poszukiwanie sensu w absurdzie: Przewijają się próby bohaterów, by nadać sens bezsensownemu cierpieniu i chaosowi, czy to poprzez pracę, miłość, pisanie, czy wiarę.
• Rola kronikarza: Wątek narracji, którą prowadzi doktor Rieux i częściowo Jean Tarrou, ukazujący próbę obiektywnego zapisu wydarzeń jako formę zrozumienia i sprzeciwu.

6. Motywy

• Absurd: Uniwersalna siła dżumy symbolizuje bezsensowność i losowość istnienia, a także niezrozumiałe cierpienie, z którym musi zmierzyć się człowiek.
• Bunt i solidarność: Bohaterowie świadomie przeciwstawiają się absurdalnej rzeczywistości, wybierając czynny opór, wzajemną pomoc i wspólne działanie przeciwko wspólnemu zagrożeniu.
• Etyka i moralność: Dzieło zgłębia różnorodne postawy moralne ludzi w ekstremalnej sytuacji, od skrajnego egoizmu i oportunizmu po heroiczne poświęcenie i altruizm.
• Cierpienie i śmierć: Dżuma staje się potężną metaforą nieuchronnego cierpienia i śmierci, które są nieodłącznym elementem ludzkiego losu i doświadczenia.
• Miłość i rozłąka: Przymusowe rozdzielenie ukochanych osób przez zarazę uwydatnia wagę ludzkich więzi i potęgę bólu związanego z ich utratą lub nieobecnością.
• Wolność i niewola: Zamknięcie miasta i brak możliwości swobodnego działania symbolizują utratę wolności oraz konieczność adaptacji do nowej, narzuconej rzeczywistości.
• Heroizm dnia codziennego: Camus akcentuje, że prawdziwy heroizm manifestuje się nie w spektakularnych czynach, lecz w codziennym, wytrwałym wykonywaniu obowiązków, mimo beznadziei i świadomości, że walka może być przegrana.
• Zło: Dżuma to wszechogarniający symbol zła w świecie, które nie posiada jednej formy, lecz może przybierać różnorodne postacie – od choroby, przez wojnę, aż po systemy totalitarne.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

Narracja „Dżumy” Alberta Camusa rozpoczyna się w Oranie, przeciętnym, acz tętniącym życiem algierskim mieście portowym, w latach 40. ubiegłego stulecia. Początkowo anonimowy narrator wprowadza czytelnika w atmosferę narastającego niepokoju, który zwiastuje nadciągającą katastrofę. Pierwszym, z pozoru drobnym, ale niepokojącym sygnałem jest odkrycie martwego szczura przez doktora Bernarda Rieux, głównego bohatera opowieści. Dozorca bagatelizuje ten incydent, jednak wkrótce miasto zostaje ogarnięte przez prawdziwą plagę umierających gryzoni, co stopniowo budzi uzasadniony lęk wśród mieszkańców.

W tym trudnym i niepewnym czasie doktor Rieux staje przed osobistym dramatem – z bólem żegna się ze swoją chorą żoną, która wyrusza do sanatorium, by poddać się specjalistycznemu leczeniu. Jednocześnie w mieście pojawia się jego matka, aby wesprzeć go w nadchodzących, ciężkich dniach. Niestety, wkrótce potem tajemnicza choroba zaczyna atakować ludzi. Dozorca Michel, który jako jeden z pierwszych bagatelizował zjawisko umierających szczurów, staje się jedną z pierwszych ludzkich ofiar, umierając w straszliwych męczarniach. W obliczu narastającej liczby zachorowań i zgonów, doświadczeni lekarze, w tym starszy i mądry doktor Castel, szybko dochodzą do przerażającej konkluzji: Oran nawiedziła dżuma.

Początkowo władze miasta, niechętne do uznania pełnej skali zagrożenia, w końcu są zmuszone podjąć drastyczne kroki. Bramy Oranu zostają zamknięte, całkowicie odcinając miasto od świata zewnętrznego. Ta brutalna decyzja prowadzi do rozdzielenia wielu rodzin, co potęguje wszechobecną tęsknotę, poczucie beznadziei i izolacji. Wśród uwięzionych znajduje się Raymond Rambert, dziennikarz z Paryża, który desperacko szuka sposobu na ucieczkę, pragnąc wrócić do swojej ukochanej kobiety. Tymczasem Ojciec Paneloux, miejscowy jezuita, wygłasza poruszające kazanie, interpretując dżumę jako boską karę zesłaną za grzechy ludzi, wzywając do pokuty.

W obliczu narastającego chaosu, Jean Tarrou, postać o tajemniczej przeszłości, przyjmuje na siebie rolę organizatora ochotniczych oddziałów sanitarnych. Do niego dołączają doktor Rieux, który bez wytchnienia walczy z chorobą, oraz Joseph Grand, skromny urzędnik miejski, który w wolnych chwilach, z niezwykłą pedanterią, pracuje nad swoją książką. Odmienną postawę prezentuje Cottard, sąsiad Granda i niedoszły samobójca. Wydaje się on znajdować swoistą satysfakcję w ogólnej anarchii, ponieważ panujący chaos pozwala mu uniknąć aresztowania, które groziło mu przed wybuchem epidemii.

Sierpień przynosi apogeum zarazy. W mieście panuje nieznośny upał, a wskaźniki przestępczości gwałtownie rosną, potęgując poczucie zagrożenia. Pochówki odbywają się masowo i w pośpiechu; powstają zbiorowe groby i krematoria, świadczące o przerażającej skali tragedii. Rambert podejmuje kolejną próbę ucieczki z pomocą przemytników, jednak plan ten zostaje udaremniony. W tym momencie dziennikarz przechodzi wewnętrzną przemianę – rezygnuje z dalszych prób i decyduje się pozostać w Oranie, dołączając do oddziałów sanitarnych, by aktywnie pomagać potrzebującym, kierując się solidarnością.

Dramatyczny moment następuje, gdy serum stworzone przez doktora Castela okazuje się bezskuteczne w przypadku synka sędziego Othona. Chłopiec umiera w niewyobrażalnych męczarniach, co głęboko wstrząsa Ojcem Paneloux. Śmierć niewinnego dziecka zmusza duchownego do ponownej refleksji nad swoim pojmowaniem wiary i cierpienia, prowadząc do przewartościowania dotychczasowych przekonań. Wkrótce potem Paneloux wygłasza kolejne kazanie, tym razem o dżumie jako próbie i lekcji wiary, przyjmując postawę czynnego fatalizmu. Niestety, niedługo potem sam zapada na chorobę i umiera w izolacji, odmawiając sobie pomocy medycznej, wierząc w swoją postawę.

W listopadzie doktor Rieux otrzymuje tragiczne wieści o pogarszającym się stanie zdrowia swojej żony, co stanowi kolejny osobisty cios. W tym samym czasie Tarrou, przenosząc się do mieszkania doktora Rieux, dzieli się z nim swoją trudną historią i moralnymi dylematami, odsłaniając swoją walkę o moralną czystość w skomplikowanym świecie. Grudzień przynosi wreszcie pierwsze oznaki nadziei – liczba zachorowań zaczyna wyraźnie spadać. Co więcej, Joseph Grand, który również ciężko zachorował, ku zdziwieniu wszystkich, cudownie zdrowieje, dając iskierkę optymizmu.

W styczniu epidemia ustępuje już w sposób wyraźny. Serum doktora Castela, choć wcześniej nieskuteczne w tragicznym przypadku syna Othona, zaczyna działać. Jedną z ostatnich ofiar zarazy jest sędzia Othon, który wcześniej przeszedł wewnętrzną przemianę i wrócił jako ochotnik do walki z chorobą, dając świadectwo ludzkiej odporności. Miasto powoli wraca do życia, a bramy Oranu zostają otwarte, co umożliwia ponowne połączenie rozdzielonych rodzin, przynosząc ogromną ulgę i radość, choć wielu straciło bliskich. Doktor Rieux dowiaduje się o śmierci swojej żony, lecz przyjmuje tę wiadomość ze spokojem, już wcześniej mentalnie przygotowany na najgorsze.

Zakończenie powieści przynosi kluczowe ujawnienie: narrator, który przez całą opowieść pozostawał anonimowy, to sam doktor Bernard Rieux. Wyjaśnia, że jego celem było przedstawienie obiektywnej kroniki wydarzeń, by świadczyć o ludzkim doświadczeniu w obliczu zarazy, bez upiększeń i osądów. Powrót do normalności nie dla wszystkich oznacza szczęście. Cottard, przerażony perspektywą powrotu do dawnego życia i obawiając się aresztowania, popada w szaleństwo i ostatecznie zostaje zatrzymany przez policję. Joseph Grand wraca do swojej ukochanej książki, a Raymond Rambert w końcu spotyka się ze swoją żoną, co symbolizuje odzyskaną nadzieję i miłość po długiej rozłące.

Doktor Rieux, obserwując radość i euforię mieszkańców, którzy celebrują koniec zarazy, pogrąża się w głębokiej refleksji. Uświadamia sobie, że mimo chwilowego zwycięstwa nad dżumą, bakcyl zła nigdy nie umiera. Zło jedynie czeka, ukryte w zakamarkach ludzkich serc i świata, by przy nadarzającej się okazji ponownie się obudzić i zaatakować. To przesłanie nadaje powieści Camusa ponadczasowy i uniwersalny charakter, przestrzegając przed wieczną czujnością wobec wszelkich form zła – czy to chorób, czy ideologii – które mogą ponownie zagrozić ludzkości.