„Krasnoludki i sierotka Marysia” – streszczenie szczegółowe i opracowanie

Sierotka Marysia i krasnoludki z baśni Marii Konopnickiej uczą dzieci wartości takich jak przyjaźń, współpraca i empatia, gdy wspólnie pokonują przeciwności losu w czarującym świecie pełnym magii i niezapomnianych przygód.

Kim są główni bohaterowie baśni 'O krasnoludkach i sierotce Marysi’?

„O krasnoludkach i sierotce Marysi” to czarująca baśń autorstwa Marii Konopnickiej. Główne postacie tej historii to sierotka Marysia i przyjazne krasnoludki. Młoda dziewczynka, po stracie matki, musi samotnie stawić czoła trudnościom życia. Mimo licznych przeszkód, jej serce pozostaje pełne życzliwości i chęci niesienia pomocy innym.

Krasnoludki to magiczne postaci, które wspierają ludzi w potrzebie. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:

• król Błystek,
• Koszałek-Opałek,
• Podziomek

Król Błystek mądrze kieruje grupą krasnoludków, dbając o ład i harmonię. Koszałek-Opałek wnosi do historii wiele humoru swoją figlarną naturą, podczas gdy Podziomek jest niezawodnym pomocnikiem, zawsze znajdującym wyjście z trudnych sytuacji.

Te postaci nie tylko wspierają Marysię w ciężkich chwilach, ale także uczą ją istotnych wartości moralnych, takich jak przyjaźń, współpraca czy empatia. Baśń ukazuje potęgę miłości oraz wsparcia i podkreśla wagę dobroci w życiu każdego człowieka.

Jakie są inne ważne postacie i ich role w baśni?

Baśń „O krasnoludkach i sierotce Marysi” jest pełna fascynujących bohaterów, którzy nie tylko wzbogacają fabułę, lecz także przekazują istotne wartości moralne. Każda z postaci odgrywa ważną rolę, nadając głębi całej historii.

Królowa Tatra to magiczna postać, która wspiera Marysię w odzyskaniu jej gęsi. Jej działania podkreślają wagę miłosierdzia i pomocy innym. Wiechetek, szczur kradnący zboże od krasnoludków, wprowadza konflikt i uczy o konsekwencjach nieuczciwości. Kocieoczko natomiast reprezentuje sprawiedliwość, domagając się ukarania Wiechtka za jego postępki.

Półpanek jest pyszny; jego duma prowadzi do klęski, przypominając o zagrożeniach związanych z nadmierną próżnością. Sadełko to lis próbujący złapać gęsi Marysi, symbolizując chciwość i przebiegłość. Chomik z kolei przedstawia obojętność wobec innych, przestrzegając przed ignorowaniem potrzeb bliźnich.

Każda z tych postaci niesie przesłanie o wartościach takich jak uczciwość, empatia i współpraca. Dzięki nim dzieci lepiej pojmują emocje oraz tradycje związane z dorastaniem w duchu przyjaźni i dobroci.

Jakie są główne wydarzenia w baśni 'O krasnoludkach i sierotce Marysi’?

W baśni „O krasnoludkach i sierotce Marysi” centralnym wątkiem są przygody bohaterów oraz ich przemiany. Sierotka Marysia, po stracie rodziny, spotyka krasnoludka Podziomka. To nieoczekiwane spotkanie całkowicie odmienia jej życie, rozpoczynając niezwykłą podróż pełną magii oraz dobroci.

Podróż Marysi do królowej Tatry stanowi kluczowy moment opowieści. Jest symbolem poszukiwania pomocy i nadziei na lepszą przyszłość. Królowa Tatra wspiera dziewczynkę w odzyskaniu zgubionych gęsi, co podkreśla wartość empatii i wsparcia w trudnych chwilach.

Krasnoludki, takie jak król Błystek czy Koszałek-Opałek, niosą pomoc ludziom, ucząc cennych wartości jak uczciwość i ciężka praca. Ich emocjonujące przygody w ludzkim świecie ukazują piękno współpracy oraz magię codzienności.

Jakie są główne konflikty i ich rozwiązania w baśni?

W baśni o krasnoludkach i sierotce Marysi centralnym problemem jest kradzież zboża przez szczura, którego imię to Wiechtek. To zdarzenie powoduje napięcia wśród postaci, a na przykład Kocieoczko żąda surowej kary dla winnego. Konflikt ten uwypukla różnorodne spojrzenia na sprawiedliwość oraz empatię.

Rozwiązanie pojawia się, gdy bohaterowie zaczynają rozumieć motywy działania Wiechtka. Szczur próbował uratować swoje dzieci przed głodem, co odkrycie zmienia perspektywę innych na jego czyny. Baśń kończy się pozytywnie dzięki miłosierdziu okazanym przez pozostałych bohaterów.

Podkreślone zostają wartości takie jak dobroć i zrozumienie; uczą one młodych czytelników, że prawdziwa sprawiedliwość wiąże się z empatią oraz pomocą potrzebującym. To przesłanie ubogaca opowieść o edukacyjne elementy kluczowe dla jej treści.

Jakie wartości i motywy są promowane w baśni?

W baśni „O krasnoludkach i sierotce Marysi” fundamentalnymi wartościami są pracowitość, uczciwość oraz dobroć. Postacie udowadniają, że dzięki wysiłkowi i życzliwości można odmienić swoje życie na lepsze. Choć Marysia ma za sobą ciężkie doświadczenia, nie traci empatii i zawsze jest gotowa wspierać innych.

Motyw cykliczności życia pięknie odzwierciedlają zmieniające się pory roku. Zima symbolizuje trudne chwile, natomiast wiosna przynosi nadzieję. To przypomnienie o naturalnym biegu wydarzeń uczy młodych czytelników cierpliwości oraz wytrwałości w dążeniu do lepszego jutra.

Baśń kładzie również nacisk na ważność współpracy między bohaterami. Krasnoludki pomagają Marysi, a ich wspólne działania pokazują, że razem można osiągnąć wiele dobrego. Przesłanie tej opowieści jest klarowne: życzliwość i determinacja zostają wynagrodzone, a niesienie pomocy innym daje radość oraz poczucie spełnienia.

Jakie są miejsca akcji w baśni 'O krasnoludkach i sierotce Marysi’?

W baśni o krasnoludkach i sierotce Marysi wydarzenia rozgrywają się w kilku istotnych miejscach, które odgrywają kluczowe role w opowieści. Głodowa Wólka to wieś, w której mieszka Marysia. To właśnie tam krasnoludki wspierają ubogiego gospodarza Skrobka. Miejscowość ta symbolizuje świat ludzi z ich codziennymi problemami oraz potrzebą wsparcia.

Kryształowa Grota stanowi zimowe schronienie dla krasnoludków. Jest to magiczne miejsce, które zapewnia im bezpieczeństwo i ciepło podczas zimowych miesięcy, co kontrastuje z rzeczywistym światem ludzi. Grota podkreśla cykliczność natury – ukrycie krasnoludków w zimie nawiązuje do powtarzalności pór roku.

Te miejsca nie tylko tworzą tło dla fabuły, ale również wzbogacają przesłania baśni dotyczące współpracy między ludźmi a fantastycznymi istotami oraz harmonii z przyrodą.

Jakie są literackie i stylistyczne cechy baśni 'O krasnoludkach i sierotce Marysi’?

Baśń Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi” zachwyca niepowtarzalnym stylem, łączącym elementy magiczne z realistycznymi opisami. Autorka posługuje się prozą poetycką, pełną obrazowych opisów przyrody i emocji bohaterów, co dodaje dziełu głębi oraz wdzięku.

Magia tej opowieści przejawia się w obecności fantastycznych postaci, takich jak krasnoludki, oraz niezwykłych wydarzeniach niemożliwych do zaistnienia w prawdziwym świecie. Te czarodziejskie elementy kontrastują z rzeczywistymi przedstawieniami codziennego życia ludzi, ich trudności i wyzwań. Tego rodzaju dualizm pozwala młodym czytelnikom zanurzyć się w świecie pełnym magii, jednocześnie ucząc istotnych wartości życiowych.

Opowieści Koszałka-Opałka mają istotne znaczenie edukacyjne – przekazują życiową mądrość oraz moralne wartości w sposób przystępny dla młodszej publiczności. Styl Konopnickiej jest nasycony folklorem i tradycjami, co dodaje baśni kulturowej autentyczności i sprawia, że pozostaje ona ponadczasową lekturą dla przyszłych pokoleń.

Jakie są symboliczne elementy w baśni 'O krasnoludkach i sierotce Marysi’?

W baśni Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi” pojawiają się liczne symbole, które dodają głębi jej przesłaniu. Gęsi, którymi opiekuje się Marysia, stanowią istotny symbol troski oraz odpowiedzialności. Ukazują one także jej przywiązanie do pracy. Te ptaki są nie tylko źródłem utrzymania dla dziewczynki, lecz także odzwierciedlają jej empatię i zaangażowanie w opiekę nad innymi.

Zboże należące do krasnoludków to kolejny znaczący symbol w tej opowieści. Oznacza ono dobro wspólne i wartość ciężkiej pracy. Kradzież zboża przez Wiechtka ujawnia ryzyko wynikające z zaniedbywania społecznych obowiązków i braku uczciwości. Ten motyw podkreśla wagę współpracy oraz solidarności w dążeniu do osiągnięcia wspólnych celów.

Dzięki tym symbolom moralna wymowa baśni staje się wyraźniejsza, ukazując wartości takie jak uczciwość i odpowiedzialność wobec innych ludzi. Pomagają one młodym czytelnikom lepiej zrozumieć głęboki przekaz o potrzebie wzajemnej pomocy oraz wspólnoty w codziennym życiu.

„O krasnoludkach i sierotce Marysi” – Streszczenie szczegółowe

Baśń Marii Konopnickiej, oparta na bogactwie polskiego folkloru, rozpoczyna się od wierszowanej inwokacji, która wprowadza czytelnika w zaczarowany świat maleńkich istot. Te skryte duszki, zwane krasnoludkami, zamieszkują ludzkie domostwa i leśne ostępy, czyniąc zarówno drobne psoty, jak i świadcząc pomocne uczynki, a ich istnienie, jak przekonuje autorka, potwierdzić może nawet niania, uwiarygodniając tym samym baśniową narrację.

1. Plan wydarzeń

• Podczas srogiej zimy w Kryształowej Grocie, król krasnoludków, Błystek, z powodu chłodu przymarza do swego tronu. Wysyła trzech poddanych – Żagiewka, Sikorka i Biedronkę – na poszukiwanie zwiastunów wiosny, lecz ich misja kończy się niepowodzeniem. Ostatecznie, na powierzchnię wyrusza nadworny kronikarz, uczony Koszałek-Opałek.
• Wyprawa Koszałka-Opałka na powierzchnię obfituje w wydarzenia: początkowo uczony, zanurzony w księgach, nie dostrzega znaków wiosny. We wsi myli wieśniaków wypędzających lisa z walką przeciwko „Lisu Wielkiemu”. Spotyka pastuszków, opowiadając im o dawnych Bożętach (pierwotna nazwa krasnoludków), ich życiu wśród ludzi za czasów księcia Lecha i późniejszym wygnaniu w góry i lasy pod wpływem chrześcijaństwa, gdzie stali się Krasnoludkami. Uciekając przed ludźmi, wpada do nory lisa Sadełki, któremu nieświadomie zdradza pochodzenie pióra (od gęsi sierotki Marysi). Potrącony przez drwala i oblewający księgę atramentem, Koszałek ulega unieruchomieniu, co pozwala wiośnie swobodnie budzić świat do życia.
• Zimowy głód zmusza Podziomka, najbardziej łakomego z krasnoludków, do opuszczenia Kryształowej Groty. Wspomina on swoje dawne życie jako podmieńca o imieniu Jasiek. Lecąc na bocianich skrzydłach, przypadkowo ląduje ponownie w domu dawnej gospodyni, ledwo unikając kary. Spotyka Cygana, który szkoli małpkę, w której rozpoznaje uwięzionego Koszałka-Opałka. Podziomek również zostaje schwytany. Na jarmarku ostrzega ludzi przed Cyganami, co pozwala krasnoludkom uciec. Ofiarowuje ubogiej kobiecie „skarb”, który zamienia się w monety. Później, wraz z innymi krasnoludkami, przywołuje magiczną moc i za pomocą księgi Koszałka o olbrzymach, zmusza Cygana do zaniesienia ich pod Kryształową Grotę.
• Król Błystek postanawia opuścić Kryształową Grotę. Furman Piotr Skrobek natyka się na krasnoludki ładujące swoje skarby na jego wóz. Pamiętając dawne podania o krasnoludkach, zgadza się ich przewieźć. Król Błystek poucza go o prawdziwej wartości pracy. Ponieważ krasnoludki nie mogą dojść do porozumienia co do celu podróży, król pozostawia decyzję Skrobkowi, który złośliwie postanawia zawieźć żarłocznego Podziomka do biednej Głodowej Wólki.
• Rozwinięta zostaje historia sierotki Marysi, która po śmierci matki zostaje zmuszona do pasienia gęsi, a jej jedynym towarzyszem jest wierny pies Gasio. Lis Sadełko czyha na jej stado. Skrobek oszukuje Podziomka, nazywając Głodową Wólkę „Sytną”, co przekonuje Podziomka i Koszałka-Opałka do pozostania w niej. Rozczarowany Podziomek szybko odkrywa biedę wsi. Lis Sadełko namawia Koszałka-Opałka, by odciągnął psa Gasia, co pozwala lisowi zadusić gęsi Marysi. Dziewczynka wpada w rozpacz. Wychudzony Podziomek, pamiętając życzliwość zmarłej matki Marysi (Kukuliny), radzi jej udać się po pomoc do królowej Tatry.
• Pozostałe krasnoludki, wraz ze Skrobkiem (od tej pory nazywanym Skarbkiem, dzięki zyskanym bogactwom), docierają do jego ubogiej chaty w Słowiczej Dolinie. Mimo biedy, król Błystek uznaje to miejsce za błogosławione. Krasnoludki urządzają królowi komnatę w spróchniałej wierzbie. Poznają zarozumiałą żabę Półpanka, która czasem przygrywa królowi na skrzypcach. Krasnoludki dbają o konia i wóz Skrobka, a król pomaga jego synom, Kubie i Wojtkowi, pragnąc nakłonić furmana do pracy na roli. Pieśń wędrownego mistrza Sarabandy budzi w Skrobku ogromną chęć do pracy na zaniedbanym polu. Zazdrość Półpanka o mistrza Sarabandę kończy się próbą śpiewu, podczas której żaba pęka z wysiłku. Stara Zielarka, z pomocą Pietrzyka, zszywa mu gardło złotą igłą, lecz Półpanek traci głos.
• Marysia wyrusza w długą i pełną trudów podróż przez różnorodne krajobrazy, prowadzona przez przyrodę, a za nią podąża wierny Podziomek. Dziewczynka dociera na podniebny dwór królowej Tatry, potężnej, lecz litościwej władczyni. Władczyni, poruszona historią Marysi, przywraca jej gęsi do życia, ukazując je na łące w Głodowej Wólce. Marysia budzi się w chacie Skrobka, która ma stać się jej nowym domem. Gęsi rzeczywiście wracają do Głodowej Wólki, co wywołuje zdziwienie mieszkańców i rozwściecza lisa Sadełkę.
• Odmieniony Skrobek, dzięki ciężkiej pracy w lesie, kupuje pług i bronę. Z pomocą niewidzialnych krasnoludków oczyszcza pole pod zasiew. Marysia wraz z chłopcami sprząta chatę, a rodzina zaczyna żyć w czystości i porządku. W noc świętojańską krasnoludki tańczą na miedzy, a Skrobek martwi się o brak zboża na obsianie pola.
• Krasnoludki zbierają ziarna pszenicy pod korzeniem dębu, aby Skrobek miał czym obsiać pole, lecz odkrywają, że ktoś kradnie zapasy. Pietrzyk, za radą Zielarki, używa pereł jako przynęty i łapie złodzieja – szczura Wiechetka, który kradł z głodu dla swojej rodziny. Podczas królewskiego sądu, Pietrzyk wstawia się za Wiechetkiem, a król Błystek, okazując miłosierdzie, daruje mu życie i zapewnia wyżywienie dla jego dzieci. Tęskniąca za gąskami Marysia wraca na swoją łąkę, gdzie znajduje martwego chomika i lisa Sadełkę (którzy polegli w walce). Chcąc pochować chomika pod dębem, odkrywa ukryte zboże – sprytny plan krasnoludków.
• Koszałek-Opałek, po tragicznych wydarzeniach z gąskami, zamieszkuje u lisa Sadełki. Zostaje jednak wykurzony z nory przez kowala i traci swoje przybory do pisania. Staje się tułaczem, karmionym przez pastuszków, którym opowiada zmyślone historie. Spotyka nadętego Półpanka, który, chcąc zaimponować sroce, daje Koszałkowi „jałmużnę” w postaci zasuszonej trawy. Trawa ta w magiczny sposób zamienia się w monety, które jednak znikają z kieszeni dumnej żaby.
• Jesienią król Błystek zwołuje wiec w Słowiczej Dolinie, dziękując za wszystkie dary, jakie krasnoludki zyskały na powierzchni, i wspominając zadbaną ziemię oraz szczęśliwą rodzinę Skrobka. Na dźwięk dzwonów krasnoludki, zgodnie z dawnym prawem, wracają pod ziemię, obiecując powrót na wiosnę. Jedynie zagubiony Koszałek-Opałek pozostaje na ziemi. Porzuca swoje dawne ambicje sławy i staje się cichym, pokornym opowiadaczem bajek o królu Błystku, krasnoludkach i sierotce Marysi, które później przekazał również autorce utworu.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja baśni rozciąga się cyklicznie od srogiej zimy, poprzez budzącą się do życia wiosnę i pełne obfitości lato, aż do pożegnania jesieni. Ten naturalny rytm pór roku stanowi ramy dla opowieści, podkreślając harmonię z przyrodą i przemijalność. Konopnicka wplata w narrację również odniesienia do odległych, legendarnych czasów, takich jak panowanie księcia Lecha i późniejszego Piasta, co nadaje baśni wymiar historyczny i ponadczasowy, ukazując ewolucję w postrzeganiu krasnoludków na przestrzeni wieków. Miejsca akcji są zróżnicowane i symboliczne. Główną siedzibą krasnoludków jest podziemna Kryształowa Grota – symbol ukrytego, magicznego świata. Akcja przenosi się również do ubogiej Głodowej Wólki, gdzie sierotka Marysia pasie gęsi, co jest obrazem biedy i ciężkiego losu. Kontrastuje z nią urokliwa Słowicza Dolina, gdzie król Błystek i jego poddani znajdują schronienie u Skrobka, stając się symbolem odradzającej się nadziei i harmonii z naturą. Ostatnim z kluczowych miejsc jest magiczny Zamek królowej Tatry, położony wysoko w górach, stanowiący źródło nadprzyrodzonej pomocy. Dopełniają je liczne lisie nory, rozległe bory, łąki, pola i góry, które tworzą malownicze tło dla wydarzeń, a także chatka Skrobka, która z czasem z zaniedbanego miejsca przemienia się we wzorowe domostwo.

3. Charakterystyka bohaterów

• Marysia: Młoda sierotka, symbolizująca dobroć, niewinność i wytrwałość w obliczu przeciwności losu. Doświadcza wielu nieszczęść, ale dzięki pomocy magicznych istot i królowej Tatry odnajduje swój dom i szczęście, będąc uosobieniem nadziei.
• Król Błystek: Mądry, sprawiedliwy i odpowiedzialny władca krasnoludków, który zawsze dba o dobrobyt swoich poddanych i podejmuje strategiczne decyzje dla ich przetrwania.
• Koszałek-Opałek: Nadworny kronikarz, uczony o początkowo zarozumiałej i oderwanej od rzeczywistości naturze. Jego podróż na powierzchnię i doświadczenia życiowe prowadzą go do pokory, przekształcając w skromnego bajarza i strażnika historii.
• Podziomek: Krasnoludek o nieposkromionym apetycie, początkowo skupiony na własnych potrzebach, lecz z czasem ujawniający empatię i spryt, zwłaszcza w pomocy Marysi.
• Piotr Skrobek: Ubogi furman, który gości krasnoludki. Pod ich wpływem i dzięki inspirującej pieśni mistrza Sarabandy, przechodzi wewnętrzną przemianę, stając się pracowitym i zaradnym gospodarzem.
• Lis Sadełko: Główny antagonista utworu, uosobienie chytrości, podstępu i okrucieństwa, nieustannie czyhający na gęsi Marysi i symbolizujący siły zła.
• Gasio: Wierny pies Marysi, jej niezawodny towarzysz i obrońca w trudnych chwilach.
• Półpanek: Zarozumiała i pyszna żaba, aspirująca do roli muzyka, której nadmierna duma prowadzi do utraty głosu i upadku.
• Królowa Tatra: Potężna i litościwa władczyni gór, ucieleśnienie magii natury i dobroci, która udziela nadprzyrodzonej pomocy potrzebującej Marysi.
• Pietrzyk: Sprytny, odważny i pomysłowy krasnoludek, który wykazuje się zaradnością w wielu sytuacjach, m.in. łapiąc szczura Wiechetka i pomagając Zielarce.
• Szczur Wiechetek: Złodziej zboża, który kradnie z głodu, aby wyżywić swoją rodzinę, symbolizujący problem biedy i konieczność walki o przetrwanie.
• Zielarka: Mądra staruszka, posiadająca rozległą wiedzę o przyrodzie i magiczne zdolności lecznicze, służąca radą i pomocą.
• Mistrz Sarabanda: Wędrowny muzyk, którego piękna pieśń ma moc budzenia w ludziach chęci do pracy i twórczości.
• Kuba i Wojtek: Synowie Skrobka, którzy pod wpływem krasnoludków i przykładu ojca uczą się pracowitości i dbałości o porządek.

4. Problematyka

• Problem biedy i trudności życia wiejskiego: Baśń ukazuje ciężkie warunki życia ubogich chłopów, takich jak Marysia czy rodzina Skrobka, oraz dylematy moralne wynikające z głodu, jak w przypadku szczura Wiechetka.
• Wyzwania wynikające z pychy i zarozumiałości: Postać Koszałka-Opałka przed jego przemianą oraz żaby Półpanka, która traci głos z powodu swojej próżności, podkreślają konsekwencje nadmiernej dumy.
• Konflikt między dobrem a złem: Centralnym problemem jest nieustanna walka pomiędzy szlachetnymi intencjami krasnoludków i ludzi dobrej woli a podstępnymi i okrutnymi działaniami lisa Sadełki.
• Przemiana i rozwój osobowości: Utwór eksploruje możliwość wewnętrznej zmiany bohaterów, ukazując, jak z leniwego i egoistycznego można stać się pracowitym i empatycznym, a z zarozumiałego – pokornym.
• Utrata i odnajdywanie domu oraz rodziny: Tragiczny los Marysi, która traci matkę i dom, by następnie odnaleźć nową rodzinę i bezpieczeństwo, jest kluczowym problemem związanym z poszukiwaniem przynależności.
• Relacja człowieka z naturą i magią: Baśń porusza kwestię wzajemnego oddziaływania świata ludzkiego i magicznego, podkreślając, że zaniedbanie natury i niewiara w ukryte siły mogą prowadzić do trudności, a harmonia z nimi – do dobrobytu.

5. Kluczowe wątki

• Wątek poszukiwania wiosny i odnowy: Otwierający baśń motyw wysłania krasnoludków na powierzchnię w celu odnalezienia zwiastunów wiosny symbolizuje cykliczność natury i nieustanne dążenie do odrodzenia.
• Wątek tułaczki i przemiany Koszałka-Opałka: Podróż uczonego krasnoludka na powierzchnię, jego błędy, spotkania z ludźmi i zwierzętami, a wreszcie utrata dawnej pychy i przemiana w pokornego bajarza.
• Wątek cierpienia i nadziei sierotki Marysi: Historia dziewczynki, która traci wszystko, a mimo to, z pomocą krasnoludków i magicznych sił, odzyskuje gęsi, dom i szczęście, symbolizując tryumf dobra nad złem.
• Wątek przemiany Piotra Skrobka: Ewolucja ubogiego i nieco leniwego furmana w pracowitego i dbającego o gospodarstwo człowieka, dzięki inspiracji krasnoludków i wewnętrznemu przebudzeniu.
• Wątek konfliktu z lisem Sadełką: Nieustanna walka z chytrym i okrutnym lisem, który czyha na dobytek i życie niewinnych, reprezentująca uniwersalny motyw walki dobra ze złem.
• Wątek historyczno-folklorystyczny krasnoludków: Opis ewolucji **Bożęta** w **Ubożęta**, a następnie w **Krasnoludki**, ich wygnania z ludzkich siedzib i roli jako strażników natury i pomocników w potrzebie.
• Wątek powrotu krasnoludków pod ziemię: Cykliczny powrót krasnoludków do podziemnych siedzib jesienią i ich oczekiwanie na wiosnę, odzwierciedlający rytm natury i tajemniczość ich egzystencji.

6. Motywy

• Krasnoludki i ich rola: Te magiczne istoty, choć początkowo skryte, mają ogromny wpływ na świat ludzi, symbolizując ukryte siły dobra, natury i pradawnej mądrości. Są opiekunami ziemi, strażnikami tradycji i pomocnikami w potrzebie, interweniującymi w życie ludzi.
• Przemiana i odrodzenie: Motyw ten jest wszechobecny, manifestując się zarówno w cykliczności natury (odrodzenie wiosny po zimie), jak i w głębokich zmianach bohaterów, np. Skrobka, który z leniwego chłopa przeistacza się w pracowitego gospodarza, czy Koszałka-Opałka, który ewoluuje z zarozumiałego uczonego w pokornego bajarza.
• Siła natury: Przyroda nie jest tylko tłem dla wydarzeń, lecz żywą, aktywną siłą, która współdziała z bohaterami. Prowadzi Marysię do królowej Tatry, dostarcza pożywienia krasnoludkom i wyznacza rytm życia, przypominając o wzajemnym związku człowieka ze środowiskiem.
• Walka dobra ze złem: Uniwersalny motyw reprezentowany przez wyraźny konflikt między życzliwymi krasnoludkami a podstępnym lisem Sadełką. Jest to również wewnętrzna walka o przezwyciężenie biedy, lenistwa i pychy, prowadząca do moralnego zwycięstwa.
• Wartość pracy: Konopnicka podkreśla doniosłość ciężkiej i uczciwej pracy, ukazując przykład Skrobka, który dzięki wysiłkowi i wsparciu krasnoludków osiąga dobrobyt i szacunek. Praca jest kluczem do godnego życia i harmonii.
• Miłosierdzie i sprawiedliwość: Motyw ten jest widoczny w decyzji króla Błystka o ułaskawieniu szczura Wiechetka, który kradł z głodu. Podkreśla, że prawdziwa sprawiedliwość uwzględnia okoliczności i jest łagodzona przez współczucie i zrozumienie.
• Siła miłości i rodziny: Mimo utraty matki, Marysia odnajduje nową rodzinę w chacie Skrobka, co ukazuje znaczenie więzi międzyludzkich. Krasnoludki zaś troszczą się o dobrobyt swojej „królewskiej” wspólnoty, symbolizując siłę przynależności.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

Baśń Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi” rozpoczyna się w Kryształowej Grocie, podziemnej siedzibie krasnoludków. Sroga zima spowija krainę, a król Błystek przymarza do swego tronu. W obawie o nadejście wiosny, wysyła kolejno trzech poddanych: Żagiewka, Sikorka i Biedronkę, aby odnaleźli jej zwiastuny, lecz ich misje kończą się niepowodzeniem. Ostatecznie, na zwiady wyrusza nadworny kronikarz i uczony, Koszałek-Opałek, zanurzony w swoich księgach, co czyni go początkowo ślepym na otaczającą go rzeczywistość. Jego podróż na powierzchnię staje się serią pomyłek i odkryć.

Koszałek-Opałek, zapatrzony w dawne teksty, myli wieśniaków wypędzających lisa z bitwą przeciwko „Lisu Wielkiemu”, tatarskiemu chanowi. Spotykając pastuszków przy ognisku, dzieli się z nimi opowieściami o historii krasnoludków, zwanych dawniej Bożętami. Opowiada, jak za czasów księcia Lecha żyli oni wśród ludzi, pomagając im i strzegąc dzieci, a za panowania rodu Popiela, to właśnie przebrane Bożęta, jego zdaniem, zjadły złego króla pod postacią myszy. Wspomina też, jak z nadejściem chrześcijaństwa i „wędrowców z zachodu” za czasów Piasta, Bożęta musiały opuścić ludzkie siedziby, stając się bardziej skryte Ubożętami. W końcu, dźwięk kościelnych dzwonów na zawsze wygnał je z ludzkich domostw w góry i lasy, gdzie od swoich czerwonych ubranek zaczęto je nazywać Krasnoludkami. Po tych opowieściach, uciekając przed wracającymi wieśniakami, Koszałek wpada do nory lisa Sadełki. Chytry lis podstępnie podszywa się pod uczonego, a Koszałek, nieświadom podstępu, zdradza mu, że jego pióro pochodzi od gęsi pasionych przez sierotkę Marysię. Kontynuując swoją misję, kronikarz zostaje potrącony przez drwala i wylewa atrament na swoją księgę, co na długo unieruchamia go, pozwalając wiośnie bez przeszkód budzić świat do życia.

W międzyczasie, w Kryształowej Grocie panuje głód, a najbardziej cierpi z tego powodu krasnoludek Podziomek, który decyduje się wyruszyć na powierzchnię. Wspomina swoje dawne życie, kiedy to jako podmieniec Jasiek żerował w chacie pewnej gospodyni, która, zorientowawszy się w podstępie, przepędziła go rózgą. Lecąc na bocianich skrzydłach, Podziomek przypadkiem ląduje ponownie w chacie tej samej gospodyni, cudem unikając jej gniewu. Spotyka Cygana, który szkoli małpkę, okazującą się być uwięzionym Koszałkiem-Opałkiem. Podziomek również zostaje schwytany. Na jarmarku udaje mu się ostrzec ludzi przed kradzieżami dokonywanymi przez innych Cyganów, co pozwala krasnoludkom uciec. Po powrocie na polanę, Podziomek gra na drumli, a napotkanej ubogiej kobiecie ofiarowuje „skarb” – śmieci, które na powierzchni magicznie zamieniają się w monety. Kiedy wraca Cygan, Krasnoludki, wykorzystując magiczną moc słowa „miłosierdzie” oraz księgi Koszałka o olbrzymach, zamieniają się w gigantów i zmuszają go do zaniesienia ich pod Kryształową Grotę.

Król Błystek decyduje o opuszczeniu Kryształowej Groty. Ubogi furman Piotr Skrobek natyka się na krasnoludki ładujące swoje skarby na jego wóz. Pamiętając dawne opowieści o krasnoludkach i ich pomocy, wyraża chęć przewiezienia ich. Król Błystek poucza go o prawdziwej wartości ziemi i pracy. Ponieważ krasnoludki kłócą się o cel podróży, król pozostawia decyzję Skrobkowi, który złośliwie postanawia zawieźć żarłocznego Podziomka do biednej Głodowej Wólki. W tle tych wydarzeń poznajemy tragiczną historię sierotki Marysi, która po śmierci matki zostaje wypędzona z domu i zmuszona do pasienia gęsi, towarzyszy jej wierny pies Gasio. Lis Sadełko nieustannie czyha na gęsi Marysi. Skrobek okłamuje Podziomka, nazywając Głodową Wólkę „Sytną”, co skłania Podziomka i Koszałka-Opałka do pozostania tam. Rozczarowany Podziomek szybko odkrywa prawdziwą nazwę i biedę wsi. Lis Sadełko podstępnie namawia Koszałka-Opałka, by odciągnął psa Gasia, co pozwala lisowi zadusić gęsi Marysi. Dziewczynka wpada w rozpacz. Wychudzony Podziomek, pamiętając dobroć matki Marysi (Kukuliny), radzi jej udać się do królowej Tatry, jedynej, która może jej pomóc.

Pozostałe krasnoludki, wraz ze Skrobkiem, który od tej pory bywa nazywany Skarbkiem, docierają do jego ubogiej chaty w urokliwej Słowiczej Dolinie. Pomimo biedy, król Błystek uznaje to miejsce za błogosławione. Krasnoludki urządzają dla króla komnatę w spróchniałej wierzbie i zapoznają się z zarozumiałą żabą Półpankiem, która czasem przygrywa królowi na skrzypcach. Krasnoludki dbają o konia i wóz Skrobka, a król pomaga jego synom, Kubie i Wojtkowi. Król Błystek pragnie nakłonić Skrobka do pracy na roli. Pieśń przybyłego do wsi mistrza Sarabandy budzi w Skrobku ogromną, długo uśpioną chęć do pracy na zaniedbanym polu. Zazdrość Półpanka o mistrza Sarabandę kończy się próbami śpiewu, podczas których żaba pęka z wysiłku. Stara Zielarka, z pomocą sprytnego Pietrzyka, zszywa mu gardło złotą igłą, lecz Półpanek na zawsze traci głos. W tym czasie, Marysia wyrusza w długą i trudną podróż przez pola, łąki, bory i góry, prowadzona przez samą przyrodę. Za nią podąża wierny Podziomek. Dziewczynka dociera na podniebny dwór królowej Tatry, potężnej, lecz litościwej władczyni. Królowa, poruszona historią Marysi, przywraca jej gęsi do życia, pokazując je na łące w Głodowej Wólce. Marysia budzi się w chacie Skrobka, gdzie ma odtąd mieszkać. Gęsi rzeczywiście wracają do Głodowej Wólki, co dziwi mieszkańców i rozjusza lisa Sadełkę.

Odmieniony Skrobek, dzięki swojej nowo odkrytej pracowitości w lesie, kupuje pług i bronę. Z pomocą niewidzialnych krasnoludków oczyszcza pole pod zasiew. Marysia wraz z chłopcami sprząta chatę, a rodzina zaczyna żyć w czystości i porządku. W noc świętojańską krasnoludki tańczą na miedzy, a Skrobek martwi się o brak zboża na obsianie pola. Krasnoludki zbierają ziarna pszenicy pod korzeniem dębu, aby Skrobek miał czym obsiać pole, jednak odkrywają, że ktoś kradnie ich zapasy. Pietrzyk, za radą Zielarki, używa pereł jako przynęty i łapie złodzieja – szczura Wiechetka, który kradł z głodu dla swojej rodziny. Podczas królewskiego sądu, Pietrzyk wstawia się za Wiechetkiem, a król Błystek, okazując miłosierdzie, daruje mu życie i zapewnia wyżywienie dla jego dzieci. Tęskniąca za gąskami Marysia wraca na swoją łąkę, gdzie znajduje martwego chomika i lisa Sadełkę (którzy polegli w walce). Chcąc pochować chomika pod dębem, odkrywa ukryte zboże. Okazuje się, że to sprytny plan krasnoludków, mający na celu zapewnienie ziarna dla Skrobka.

Koszałek-Opałek, po wydarzeniach z gąskami, zamieszkuje u lisa Sadełki, ale wkrótce zostaje wykurzony z nory przez kowala i traci swoje przybory do pisania. Staje się tułaczem, karmionym przez pastuszków, opowiadającym im zmyślone historie. Spotyka nadętego Półpanka, który, chcąc zaimponować sroce, daje Koszałkowi „jałmużnę” w postaci zasuszonej trawy. Trawa zamienia się w monety, które jednak w magiczny sposób znikają z kieszeni dumnej żaby, co jest kolejnym przejawem sprawiedliwości. Jesienią król Błystek zwołuje wiec w Słowiczej Dolinie, dziękując za wszystko, co zyskały krasnoludki na powierzchni i wspominając zadbaną ziemię oraz szczęśliwą rodzinę Skrobka. Na dźwięk dzwonów krasnoludki, zgodnie z dawnym prawem, wracają pod ziemię, by powrócić na wiosnę. Jedynie zagubiony Koszałek-Opałek pozostaje na ziemi. Porzuca swoje ambicje sławy i staje się cichym, pokornym opowiadaczem bajek o królu Błystku, krasnoludkach i sierotce Marysi, które później opowiedział również autorce, zapewniając baśni nieśmiertelność.