Nad Niemnem – streszczenie szczegółowe i opracowanie

Eliza Orzeszkowa w powieści „Nad Niemnem” mistrzowsko splata losy szlacheckich Korczyńskich i zaściankowych Bohatyrowiczów na tle historycznych przemian XIX wieku, ukazując, jak miłość i praca mogą zjednoczyć różne klasy społeczne. Ta realistyczna opowieść, osadzona w malowniczej Grodzieńszczyźnie, nie tylko celebruje narodową historię, ale i nawołuje do harmonii w społeczeństwie.

Powieść 'Nad Niemnem’ – streszczenie

Powieść Nad Niemnem autorstwa Elizy Orzeszkowej jest kluczowym dziełem polskiego pozytywizmu. Ukazuje losy dwóch rodzin: szlacheckich Korczyńskich oraz zaściankowych Bohatyrowiczów, osadzając ich życie w kontekście przemian społecznych po powstaniu styczniowym w XIX wieku. Książka zręcznie łączy wątki miłosne, społeczne i patriotyczne, promując wartości takie jak praca, tradycja i pojednanie między różnymi warstwami społecznymi.

W tej powieści Orzeszkowa umiejętnie porusza tematykę historyczną oraz konflikty społeczne, ale przede wszystkim koncentruje się na relacjach międzyludzkich i transformacjach zachodzących w społeczeństwie. Kluczowe motywy to miłość, tradycja i dążenie do społecznej harmonii. Dzieło stanowi doskonały przykład literatury realistycznej o tendencji środowiskowej, gdzie postacie uosabiają konkretne idee społeczne oraz patriotyczne.

Czas i miejsce akcji 'Nad Niemnem’

Akcja powieści Nad Niemnem rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku, około dwadzieścia lat po istotnym dla Polski powstaniu styczniowym. Był to okres dynamicznych przemian społecznych i politycznych, które znacząco wpływały na codzienność bohaterów.

Wydarzenia mają miejsce na malowniczej Grodzieńszczyźnie, pełnej urzekających pejzaży nad rzeką Niemen. Kluczowe miejsca akcji to dwór Korczyn oraz wieś Bohatyrowicze. Te lokalizacje odzwierciedlają różnorodność społeczną i kulturową tamtego czasu oraz ukazują zmagania postaci z ich przeznaczeniem.

Krajobraz nadniemeński nie jest jedynie tłem wydarzeń; pełni również funkcję symboliczną, podkreślając więź człowieka z naturą i trwałość tradycji. Rzeka Niemen symbolizuje ciągłość życia i historii, wokół której kształtują się losy postaci oraz istotne wątki fabularne.

Jakie znaczenie ma Korczyn?

Korczyn w powieści „Nad Niemnem” odgrywa kluczową rolę, ukazując przemiany społeczne XIX wieku. Dwór Korczyńskich to symbol szlacheckiej tradycji oraz mentalnej przepaści, która dzieli szlachtę od zaściankowej społeczności. W tym miejscu rozgrywają się ważne wydarzenia związane z konfliktem klasowym, co uwydatnia napięcia między dawnymi wartościami a nowoczesnymi ideami.

Jednocześnie Korczyn jest przestrzenią refleksji nad przyszłością ziemiaństwa i jego miejscem w zmieniającym się świecie. Jako emblemat tradycji staje się areną debat o potrzebie pojednania i współpracy pomiędzy różnymi warstwami społecznymi. To właśnie jedno z głównych przesłań tej powieści.

Jakie jest tło historyczne powieści?

Powieść Nad Niemnem rozgrywa się w czasach powstania styczniowego z 1863 roku, które wywarło znaczący wpływ na losy bohaterów. To wydarzenie rewolucjonizowało struktury społeczne oraz skomplikowane relacje między rodzinami Korczyńskich i Bohatyrowiczów, prowadząc do głębokich przemian społecznych.

Powstanie styczniowe było desperacką próbą walki o wolność przeciwko rosyjskiemu zaborcy, lecz zakończyło się niepowodzeniem. W konsekwencji uczestnicy doświadczyli surowych represji, a wielu z nich zostało zesłanych na Syberię. W powieści przywoływane są postacie poległych bohaterów, takich jak Andrzej Korczyński, a także symboliczne mogiły powstańców. Te elementy narracji silnie akcentują wagę pamięci narodowej i ducha patriotyzmu.

Represje po powstaniu odbiły się na codziennym życiu mieszkańców Grodzieńszczyzny. Powieść ukazuje osobiste dramaty postaci oraz ich poszukiwania sensu życia po tragicznych przeżyciach. Historyczne tło stanowi fundament dla refleksji nad przyszłością polskiego społeczeństwa oraz koniecznością pojednania różnych grup społecznych, co jest jednym z kluczowych przesłań tej książki.

Streszczenie krótkie 'Nad Niemnem’

Powieść „Nad Niemnem” autorstwa Elizy Orzeszkowej koncentruje się na losach Justyny Orzelskiej, młodej kobiety wywodzącej się z rodu szlacheckiego. Po przybyciu do Korczyna odkrywa nowe znaczenie w życiu poprzez pracę na wsi oraz uczucie do Jana Bohatyrowicza, który jest członkiem społeczności zaściankowej. Ich miłość symbolizuje zjednoczenie różnych klas społecznych.

W tle tej opowieści rozgrywa się konflikt pomiędzy szlachtą a mieszkańcami zaścianka, co uwypukla rolę pracy i tradycji. Istotnym elementem fabuły jest pamięć o powstaniu styczniowym, które stanowi punkt odniesienia dla bohaterów oraz ich refleksje dotyczące przyszłości Polski. Książka ukazuje wpływ historii na życie jednostek oraz przemiany społeczne zachodzące w XIX wieku.

Streszczenie szczegółowe 'Nad Niemnem’

Powieść Nad Niemnem, autorstwa Elizy Orzeszkowej, opowiada o losach Justyny Orzelskiej, która przybywa do Korczyna, gdzie staje przed licznymi trudnościami. Młoda krewna Korczyńskich początkowo czuje się zagubiona i osamotniona w nowym otoczeniu. Z biegiem czasu jednak nawiązuje bliskie relacje z rodziną Bohatyrowiczów, co staje się centralnym motywem książki.

Bohatyrowicze zamieszkują zaścianek i różnią się od szlacheckich Korczyńskich. Ich wzajemne stosunki ukazują konflikt społeczny spowodowany podziałami klasowymi oraz wydarzeniami związanymi z powstaniem styczniowym. Justyna zakochuje się w Janie Bohatyrowiczu, co wywołuje kontrowersje z powodu przepaści społecznej dzielącej ich rodziny.

W miarę postępu fabuły Justyna coraz bardziej angażuje się w życie wiejskie, zaczynając dostrzegać wartość pracy oraz prostotę codzienności. Jej przemiana wiąże się z odkrywaniem piękna natury i znaczenia tradycji. Związek z Janem rozwija się, prowadząc do zaręczyn symbolizujących pojednanie między różnymi warstwami społeczeństwa.

W powieści pojawia się wiele postaci drugoplanowych:

• benedykt Korczyński to właściciel dworu i głowa rodziny,
• jego żona Emilia jest osobą chorowitą,
• syn Witold marzy o zmianach jako idealista,
• marta to ciotka o surowych zasadach moralnych.

Każda z tych postaci wnosi odmienną perspektywę, podkreślając skomplikowane relacje i dylematy etyczne bohaterów.

Kulminacyjnym momentem jest wspólne spotkanie przy mogile powstańców styczniowych – miejscu istotnym dla pamięci narodowej. Przypomina ono o tragicznych losach Polaków oraz konieczności zachowania historii dla przyszłych pokoleń.

Jakie są wartości i idee promowane w powieści?

Powieść Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej podkreśla istotne wartości pozytywistyczne, takie jak idea pracy organicznej oraz dążenie do demokratyzacji społeczeństwa. Praca organiczna to koncepcja zakładająca rozwój całej społeczności poprzez współpracę różnych jej warstw. W powieści widzimy, jak bohaterowie starają się działać razem, niezależnie od swojego pochodzenia.

Demokracja w książce manifestuje się przez potrzebę równości i zrozumienia między klasami społecznymi. Historia miłości Justyny i Jana symbolizuje pokonywanie podziałów klasowych oraz ukazuje możliwość integracji różnych grup społecznych.

Kult pracy stanowi kolejną ważną wartość ukazaną w powieści. Bohaterowie cenią sobie ciężką pracę oraz indywidualny wkład w rozwój wspólnoty. Poprzez codzienne życie odkrywają znaczenie pracy u podstaw jako sposobu na budowanie lepszej przyszłości.

Tradycja i pamięć historyczna są kluczowe dla zrozumienia tożsamości postaci oraz ich związku z przeszłością. Często przywołują wydarzenia, takie jak powstanie styczniowe, co uwypukla wagę narodowej pamięci i zachowania tradycji jako elementu jednoczącego społeczeństwo.

Książka również akcentuje konieczność współpracy pomiędzy różnymi grupami społecznymi, wskazując na korzyści płynące ze wzajemnego wsparcia i dialogu. Te wartości przyczyniają się do tworzenia harmonijnej wspólnoty opartej na poszanowaniu różnorodności kulturowej i społecznej.

Jakie są symbole i ich znaczenie?

W powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem” symbole odgrywają niezwykle istotną rolę, wzbogacając narrację i podkreślając ważne wartości. Jednym z najważniejszych symboli jest mogiła powstańców, będąca miejscem pamięci o przodkach i ich heroicznej walce podczas powstania styczniowego. Przypomina ona o ofiarach poniesionych w imię wolności oraz o konieczności kultywowania historycznej świadomości w społeczeństwie.

Krajobraz nad brzegami Niemna, pełen malowniczych widoków rzeki, symbolizuje harmonię między człowiekiem a naturą oraz trwałość tradycji. Rzeka staje się metaforą ciągłości życia i dziejów, wokół której toczą się losy bohaterów książki. Spacer nad Niemnem, zakończony zaręczynami Justyny i Jana, ilustruje pojednanie różnych warstw społecznych oraz stanowi nowy początek dla postaci.

Te elementy wzmacniają przesłanie utworu dotyczące potrzeby jedności i współpracy na rzecz wspólnego dobra. Symbole te są ściśle związane z tematyką pracy organicznej oraz demokratyzacji społeczeństwa, które stanowią kluczowe idee w powieści. Dzieło Orzeszkowej ukazuje znaczenie tradycji i historii jako fundamentu do budowania przyszłości.

„Nad Niemnem” – Streszczenie szczegółowe

1. Plan wydarzeń

• Początkowe przedstawienie rozdźwięku między dworem Korczyńskich a zaściankiem Bohatyrowiczów, zakorzenionego w różnicach społecznych i ekonomicznych, lecz połączonego wspólną historią powstania styczniowego.
• Dramat osobisty Justyny Orzelskiej, zmagającej się z przeszłością nieszczęśliwej miłości do Zygmunta Korczyńskiego i poszukującej celu w życiu.
• Rozwój relacji między Justyną a Janem Bohatyrowiczem, inspirowany wspólną pracą i odkrywaniem dziedzictwa zaścianka oraz historii rodu Bohatyrowiczów.
• Narastający konflikt ideologiczny między Benedyktem Korczyńskim a jego synem Witoldem, dotyczący zarządzania majątkiem i stosunku do chłopów.
• Uroczystość weselna w zaścianku, która staje się katalizatorem dla rozkwitu uczuć Justyny i Jana oraz pretekstem do pojednania między dworem a wsią.
• Przekonanie Benedykta przez Witolda o korzyściach płynących ze współpracy, skutkujące umorzeniem długu i wspólnym planowaniem przyszłości.
• Finałowe odrzucenie propozycji małżeństwa z zamożnym, lecz zdeprawowanym Teofilem Różycem przez Justynę na rzecz związku z Janem Bohatyrowiczem, symbolizujące zwycięstwo wartości moralnych nad materialnymi.
• Symboliczne pojednanie Benedykta z Justyną i Janem, zwiastujące nową erę w relacjach społecznych i nadzieję na odbudowę narodu.

2. Czas i miejsce akcji

Akcja epopei Elizy Orzeszkowej rozgrywa się w drugiej połowie XIX wieku, precyzyjniej około dwudziestu lat po upadku powstania styczniowego, w latach 1880-1881. Ten historyczny kontekst jest kluczowy, ponieważ wspomnienia o zrywie i jego konsekwencjach silnie wpływają na postawy i losy bohaterów. Główne miejsca, gdzie toczy się narracja, to przede wszystkim dwór w Korczynie, symbolizujący świat upadającej szlachty, oraz malowniczy zaścianek Bohatyrowicze, ucieleśniający pracowitość, honor i witalność chłopskiej społeczności. W tle tych wydarzeń rozpościera się krajobraz nad rzeką Niemen, która nie tylko stanowi piękne tło dla opowieści, ale także symbolizuje ciągłość życia, nierozerwalny związek człowieka z naturą i wspólne dziedzictwo ziemi. Ważnym punktem odniesienia jest również Mogiła powstańcza, będąca miejscem pamięci o poległych bohaterach, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością, przypominając o wspólnej historii i potrzebie jedności.

3. Charakterystyka bohaterów

• Justyna Orzelska: Młoda kobieta, która na początku powieści sprawia wrażenie zagubionej i nieszczęśliwej, pogrążonej w apatii po bolesnym rozstaniu. W miarę rozwoju fabuły, poprzez pracę fizyczną i bliski kontakt z naturą oraz ludźmi zaścianka, odnajduje wewnętrzną siłę i sens życia, stając się symbolem odrodzenia i niezależności.
• Jan Bohatyrowicz: Przedstawiciel młodego pokolenia zaściankowej szlachty, uosabiający pracowitość, uczciwość i głęboki szacunek dla tradycji. Jest człowiekiem honoru, związanym z ziemią i wartościami moralnymi, który swoją postawą inspiruje Justynę do zmiany.
• Benedykt Korczyński: Właściciel Korczyna, typowy przedstawiciel zmęczonej i obciążonej problemami finansowymi polskiej szlachty. Początkowo sceptyczny i zgorzkniały, pod wpływem syna i zmieniających się okoliczności, odzyskuje wiarę w ideały i otwiera się na współpracę.
• Witold Korczyński: Syn Benedykta, student agronomii, reprezentujący nowoczesne, pozytywistyczne poglądy. Propaguje ideę pracy organicznej i konieczności współpracy między różnymi warstwami społeczeństwa, będąc rzecznikiem postępu i pojednania.
• Emilia Korczyńska: Żona Benedykta, postać skrajnie negatywna, symbolizująca dekadencję i pustkę życia arystokracji. Jest przewrażliwioną hipochondryczką, skupioną wyłącznie na sobie i swoich dolegliwościach, niezdolną do empatii i docenienia wartości pracy.
• Marta Korczyńska: Kuzynka Benedykta, wspierająca go w trudnym zarządzaniu majątkiem. To zaradna, lecz skrywająca własne żale kobieta, która pomimo życiowych doświadczeń, pozostaje wierna wartościom i tradycji.
• Andrzejowa Korczyńska: Matka Zygmunta, arystokratka, która w przeszłości podejmowała decyzje mające tragiczne konsekwencje dla syna i Justyny. Z czasem dostrzega swoje błędy, z żalem obserwując egoizm i obojętność Zygmunta.
• Zygmunt Korczyński: Kuzyn Justyny, rozczarowany i zmanierowany artysta, który nie potrafi docenić prawdziwych wartości. Jego egoizm i brak zaangażowania w dziedzictwo rodzinne stanowią kontrast dla idei pracy i patriotyzmu.
• Anzelm Bohatyrowicz: Wuj Jana, powstaniec styczniowy, który kultywuje pamięć o zrywie i jego bohaterach. Jest strażnikiem tradycji, patriotyzmu i symbolizuje żywą historię, przekazywaną kolejnym pokoleniom.

4. Problematyka

• Konflikt pokoleniowy i ideologiczny: Utwór szczegółowo analizuje różnice w światopoglądach między starszym a młodszym pokoleniem polskiej szlachty, odzwierciedlone w sporach Benedykta Korczyńskiego z jego synem Witoldem. Stary szlachcic reprezentuje postawę zachowawczą, podczas gdy młody agronom jest rzecznikiem nowoczesnych idei pozytywistycznych i pracy u podstaw.
• Upadek arystokracji i potrzeba odnowy: Powieść ukazuje dekadencję i bierność części szlachty, symbolizowaną przez postać Emilii Korczyńskiej czy Zygmunta Korczyńskiego. Jednocześnie wskazuje na konieczność odrzucenia bezczynności i podjęcia wysiłku na rzecz ojczyzny, co symbolizuje przemiana Justyny i postawa Witolda.
• Rola pracy i jej wpływ na tożsamość: Kluczowym problemem jest znaczenie pracy fizycznej i organicznej. Justyna, dzięki pracy na roli, odnajduje sens życia, uwalnia się od przeszłości i odkrywa własną tożsamość. Pracowitość zaścianka Bohatyrowiczów jest kontrastem dla bezczynności dworu.
• Dziedzictwo powstania styczniowego i pamięć narodowa: Tragiczne wydarzenia zrywu narodowego stanowią tło dla całej powieści i są źródłem głębokich refleksji nad losem ojczyzny. Pamięć o poległych bohaterach, kultywowana zwłaszcza przez Anzelma Bohatyrowicza i miejsce takie jak Mogiła powstańcza, podkreśla znaczenie wspólnej historii i potrzeby jedności narodowej.
• Poszukiwanie sensu życia i szczęścia: Justyna Orzelska jest postacią, która najpełniej ilustruje ten problem. Jej droga od apatii i rozpaczy po nieszczęśliwej miłości do odnalezienia prawdziwego uczucia i celu w życiu poprzez pracę i bliskość z ludźmi zaścianka jest jednym z centralnych wątków.

5. Kluczowe wątki

• Wątek miłości i małżeństwa: Powieść przedstawia różnorodne oblicza miłości – od nieszczęśliwego i egoistycznego uczucia Zygmunta do Justyny, przez pustą relację Emilii i Benedykta, aż po prawdziwą, głęboką miłość Justyny i Jana Bohatyrowicza, opartą na wspólnych wartościach, szacunku i pracowitości.
• Wątek pracy organicznej i pozytywistycznych ideałów: Idea pracy na rzecz społeczeństwa, edukacji i modernizacji, propagowana przez polski pozytywizm, jest centralnym motywem. Widać ją w działaniach Witolda Korczyńskiego dążącego do unowocześnienia gospodarstwa i współpracy z zaściankiem, a także w codziennej, ciężkiej pracy Bohatyrowiczów.
• Wątek roli kobiet w społeczeństwie: Utwór analizuje różnorodne postawy i role kobiet. Obok pasywnej i skupionej na sobie Emilii, pojawiają się silne, niezależne i pracowite kobiety, takie jak Justyna Orzelska, która aktywnie kształtuje swój los, oraz zaradna Marta Korczyńska.
• Wątek relacji człowiek – natura: Przyroda, zwłaszcza malowniczy krajobraz nad Niemnem, odgrywa fundamentalną rolę. Jest źródłem ukojenia dla bohaterów, inspiracją do refleksji i symbolem ciągłości życia oraz nierozerwalnego związku człowieka z ziemią.
• Wątek tożsamości narodowej i społecznej: Powieść porusza kwestie przynależności narodowej i społecznej w kontekście porewolucyjnej Polski. Pokazuje, jak mimo podziałów klasowych, różne warstwy społeczeństwa – szlachta i zaścianek – mogą się zjednoczyć w imię wspólnego dobra i pamięci o ojczyźnie.

6. Motywy

• Motyw pracy: Od fizycznej pracy na roli, która dla Justyny staje się źródłem katharsis i odrodzenia, po pracę organiczną Witolda, mającą na celu rozwój społeczeństwa. Praca jest tu przedstawiona jako podstawowa wartość i droga do godnego życia.
• Motyw miłości: Od niespełnionego, młodzieńczego uczucia po prawdziwą, dojrzałą miłość, która przezwycięża podziały społeczne i materialne. Miłość jest siłą napędową, prowadzącą do szczęścia i jedności.
• Motyw pamięci i historii: Żywa pamięć o powstaniu styczniowym i jego bohaterach, kultywowana przez Anzelma Bohatyrowicza i miejsce takie jak Mogiła powstańcza, jest fundamentalna dla kształtowania tożsamości narodowej i moralnej bohaterów.
• Motyw natury: Przyroda nie jest jedynie tłem, ale aktywnym uczestnikiem akcji. Jest źródłem inspiracji, ukojenia, symbolizuje cykl życia i śmierci, a także nierozerwalny związek człowieka z ziemią.
• Motyw wspólnoty i pojednania: Powieść koncentruje się na budowaniu wspólnoty ponad podziałami klasowymi. Finalne pojednanie dworu i zaścianka, symbolizowane przez ślub Justyny i Jana oraz decyzję Benedykta, jest centralnym motywem nadziei na przyszłość narodu.
• Motyw konfliktu: Od wewnętrznych konfliktów bohaterów (np. Justyny, Benedykta), przez konflikty społeczne (dwór kontra zaścianek), po konflikty ideologiczne (stare kontra nowe). Konflikt jest motorem zmian i katalizatorem do rozwoju postaci.

7. Streszczenie szczegółowe utworu

Powieść Elizy Orzeszkowej pt. „Nad Niemnem” to epicka opowieść rozgrywająca się w malowniczych krajobrazach Polesia, około dwudziestu lat po bolesnym powstaniu styczniowym, czyli w latach 1880-1881. Głównymi bohaterami są przedstawiciele dwóch rodzin – zubożałej, lecz arystokratycznej rodziny Korczyńskich, zamieszkującej dwór w Korczynie, oraz pracowitych, zaściankowych Bohatyrowiczów. Oba rody łączy tragiczna, wspólna przeszłość: ojcowie Andrzej Korczyński i Jerzy Bohatyrowicz polegli razem w powstaniu, a ich wspólna, zaniedbana mogiła staje się symbolicznym miejscem pamięci, pielęgnowanym przez nielicznych.

Centralną postacią dworu w Korczynie jest Benedykt Korczyński, zmęczony życiem szlachcic, który z mozołem próbuje ratować rodzinny majątek przed ruiną finansową. Jego ciężka praca, pochłaniająca go od świtu do nocy, przynosi jednak jedynie skromne rezultaty. W prowadzeniu domu wspiera go oddana kuzynka Marta, cicha i zapracowana. Zupełnie inny obraz przedstawia żona Benedykta, Emilia – hipochondryczka i histeryczka, skupiona wyłącznie na własnych dolegliwościach. Gardzi ona pracą męża, ciągle narzeka na zdrowie i traktuje dom jako miejsce rozrywki, której dostarczają jej wizyty przyjaciółki Terenii oraz sąsiada Kirły i jego zamożnego kuzyna, Teofila Różyca. Córka Emilii i Benedykta, Leonia, przebywa na pensji, gdyż matka nie jest w stanie się nią zajmować.

Kolejną ważną postacią jest Justyna Orzelska, młoda i wrażliwa kobieta, która po śmierci matki zamieszkała u wuja Benedykta. Kilka lat wcześniej przeżyła bolesne rozczarowanie miłosne z kuzynem, Zygmuntem Korczyńskim. Jego matka, Andrzejowa, uważając Justynę za nieodpowiednią partię, wysłała syna za granicę. Po powrocie Zygmunt przybył z francuską żoną, lecz nadal adoruje Justynę, choć ona stanowczo odrzuca jego zaloty. Andrzejowa Korczyńska, matka Zygmunta, z żalem obserwuje, jak jej syn, znudzony i obojętny na rodzinne dziedzictwo, namawia ją do sprzedaży majątku, co stanowi dla niej gorzką refleksję nad błędami wychowawczymi.

Poszukując ukojenia i ucieczki od dusznej atmosfery dworu, Justyna oddaje się samotnym spacerom po okolicy. Podczas ucieczki z imienin Emilii poznaje Jana Bohatyrowicza. To spotkanie staje się przełomowym momentem w jej życiu. Jan zapoznaje ją ze swoim wujem, Anzelmem, który jest jednym z weteranów powstania styczniowego. Dzięki niemu, a także wizycie na grobie legendarnych założycieli zaścianka, Jana i Cecylii, Justyna poznaje fascynującą historię rodu Bohatyrowiczów – ludzi o niezwykłej determinacji i pracowitości, którzy własnymi rękami zbudowali swoją osadę. Zainspirowana ich historią i przykładem Jana, Justyna sama zaczyna pracować w polu, ucząc się posługiwać sierpem. Odkrywa, że ciężka fizyczna praca jest dla niej formą terapii, która pomaga jej uwolnić się od traumatycznej przeszłości i poczucia beznadziei, otwierając ją na nowe, autentyczne wartości.

Relacja między Justyną a Janem rozwija się dynamicznie, stając się coraz bliższą. Punktem kulminacyjnym ich zbliżenia jest wspólna wyprawa na Mogiłę powstańczą, gdzie Janek dzieli się z Justyną wspomnieniami o poległych bohaterach. Ta podróż w przeszłość umacnia ich wzajemne zrozumienie i pogłębia rodzące się uczucia. W międzyczasie w Korczynie narasta konflikt pokoleniowy. Witold Korczyński, syn Benedykta, studiujący agronomię, powraca z głową pełną nowoczesnych idei. Propaguje współpracę z zaściankiem, modernizację rolnictwa i rozwój społeczny, co spotyka się z ostrym sprzeciwem ojca, który widzi w chłopach jedynie leniwych wyzyskiwaczy. Dochodzi do wielu gwałtownych kłótni, odzwierciedlających starcie tradycji z postępem. Witold z zadowoleniem obserwuje, jak Justyna odżywa na wsi i nawiązuje coraz lepsze relacje z jej mieszkańcami.

Przełom następuje podczas wesela Elżuni, córki Fabiana, jednego z mieszkańców zaścianka, gdzie Justyna i Janek pełnią role drużbów. Podczas uroczystości ich wzajemne uczucia rozkwitają, prowadząc do wyznania miłości i podjęcia decyzji o ślubie. Wesele staje się również okazją do ważnej rozmowy. Fabian prosi Witolda o wstawiennictwo w sprawie długu, jaki zaścianek ma wobec Benedykta. Witold, korzystając z tej okazji, jeszcze raz przekonuje ojca o korzyściach płynących ze współpracy dworu z zaściankiem. Pod wpływem argumentów syna i wspomnień o dawnych ideałach, Benedykt ugina się, umarza dług Fabiana i wspólnie z Witoldem opracowują plan dalszych działań, mających na celu modernizację i rozwój majątku.

Powieść zbliża się do finału, gdy do Korczyna przybywają Kirłowie z propozycją małżeństwa od bogatego Teofila Różyca dla Justyny, jednocześnie informując ją o jego uzależnieniu od morfiny. Justyna, nie zważając na materialne korzyści, zdecydowanie odrzuca oświadczyny. Zamiast tego, ku zdumieniu wszystkich, oznajmia, że zaręczyła się z Janem Bohatyrowiczem. Ku zaskoczeniu zebranych, Benedykt Korczyński, symbolicznie odrzucając konwenanse i uprzedzenia klasowe, zgadza się z decyzją Justyny. Razem udają się do chaty Jana i Anzelma. Powieść kończy się ich symbolicznym pojednaniem, które zwiastuje nową erę w relacjach między dworem a zaściankiem, opartą na wzajemnym szacunku, pracy i wspólnych wartościach, dając nadzieję na przyszłość narodu budowaną na jedności i odrodzonych ideałach pozytywistycznych.