Czy można wrócić do życia po ćwierć wieku spędzonym za kratami? Czy świat, który kiedyś znaliśmy, będzie na nas czekał w tym samym miejscu?
Jan Mrowiński, znany jako „Mrówa”, nie miał łatwego startu w życiu. Wychowany w domu, gdzie rządził przemocą ojciec-tyran, od dziecka marzył tylko o jednym – wyrwać się z piekła, zabrać matkę i siostrę w bezpieczne miejsce i zacząć od nowa. Gdy jego frustracja i chęć ucieczki osiągnęły punkt krytyczny, podjął decyzję, która zaważyła na jego przyszłości. Napad z bronią w ręku, który miał przynieść pieniądze na nowe życie, skończył się tragicznie. Śmiertelny postrzał, którego nie przewidział, zamknął mu drogę do wolności na 25 długich lat.
Więzienie stało się jego światem. Śmierć matki, adoptowanie siostry przez obcą rodzinę i jej emigracja do Australii, a w końcu zerwany kontakt z ukochaną – wszystko to sprawiło, że Jan stracił ostatnie punkty oparcia. Był sam. Aby przetrwać, trenował boks w samotnej celi, czytał i medytował. Stał się więźniem niebezpiecznym, izolowanym od reszty osadzonych. Jedyną osobą, która przez lata dawała mu siłę, był trener boksu, zastępujący mu ojca. Gdy i on zmarł, Jan został kompletnie sam.
Pod koniec odsiadki, gdy po raz pierwszy trafia do celi wieloosobowej, uświadamia sobie, jak bardzo świat się zmienił. Koledzy z celi opowiadają mu o technologii, Internecie, telefonach komórkowych, zmianach w społeczeństwie, o tempie życia, które dawno przestało przypominać to, co znał z lat 90. Po tylu latach za murami, Jan nie wie, czy jest gotowy, by wrócić.
Nowy świat nie czeka na spóźnionych.
Gdy w końcu brama więzienia otwiera się przed nim, Jan wychodzi z nadzieją na nowy początek. Pierwsze kroki kieruje do rodzinnego miasta, gdzie chce odnaleźć ukochaną. Po drodze przeżywa szok – obcy świat otacza go z każdej strony. Ludzie wpatrzeni w ekrany telefonów, smartfony, inteligentne przejścia dla pieszych, wszechobecne kamery i automatyzacja. Każdy detal przypomina mu, że przegapił całą epokę.
Gdy w końcu dociera do miejsca, gdzie miała mieszkać jego miłość, jego ostatnia nadzieja pryska – dziewczyna zginęła w wypadku samochodowym kilka lat po jego aresztowaniu. Tego ciosu nie jest w stanie udźwignąć. Wraz z siostrą odwiedza jeszcze ich dawny dom, ale i jego już nie ma – kamienicę zburzono, a na jej miejscu stoi nowoczesny apartamentowiec.
Jan stara się odnaleźć sens w rzeczywistości, do której nie pasuje. Ostatnią próbą oswojenia się z nowym światem jest nagranie piosenki, która przez lata przypominała mu ukochaną – „Lubię wracać tam, gdzie byłem” Zbigniewa Wodeckiego. Wspólnie ze szwagrem, który okazuje się być piosenkarzem disco polo na emigracji, nagrywa utwór i zostawia płytę na grobie ukochanej.
Ale rzeczywistość nie daje mu spokoju. Gdy wychodzi z cmentarza, widzi tłum ludzi robiących sobie selfie podczas pogrzebu znanego aktora, nagrywających transmisje live, zupełnie niewzruszonych tym, co się dzieje wokół. Jan nie potrafi tego zrozumieć – czuje się jak obcy w nowym świecie.
Zupełnie zagubiony, wpada w wir destrukcji. W pobliskim barze upija się z przypadkowymi ludźmi, a gdy sprzedawca w sklepie sugeruje mu skorzystanie z kasy samoobsługowej, Jan nie wytrzymuje. Wybucha agresją, sięga po nóż i w przypływie gniewu atakuje sprzedawcę. Po chwili na miejsce przyjeżdża policja.
Dwa dni na wolności. To wszystko, co dostał.
"Wykluczony" to brutalnie szczera, emocjonalna opowieść o człowieku, który nigdy nie miał szansy na normalne życie. To historia o złych decyzjach, straconych szansach, ale przede wszystkim o tym, jak bardzo świat może nas wykluczyć, jeśli zostaniemy w tyle.
Czy Jan kiedykolwiek miał szansę? Czy rzeczywistość, do której wrócił, była dla niego bardziej obca niż więzienna cela?
Książka, która wciąga od pierwszej strony i zostaje w myślach na długo po jej przeczytaniu.
