Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian

"Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian" to najnowsze wydanie jednej z najważniejszych książek w dorobku polskiej demonologii, która pierwotnie ukazała się w 1987 roku.

Jej autorem jest urodzony w 1929 roku Leonard J. Pełka, doktor nauk humanistycznych oraz wykładowca akademicki. Był członkiem Towarzystwa Kultury Świeckiej, Polskiego Towarzystwa Religioznawczego, Ludoznawczego, Uniwersalistycznego oraz Filozoficznego. W dowód uznania dla swojej naukowej i społecznej działalności, został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasług. Zmarł w 2020 roku.

Tematem książki są wierzenia ludów zamieszkujących tereny dzisiejszej Polski, dotyczące rozmaitych złych duchów. Wiele z tych postaci powiązanych było z przerażającymi zjawiskami przyrodniczymi, takimi jak chmury burzowe i gradowe, a także wiatry i wiry powietrzne. Były wśród nich również nadprzyrodzone istoty, które atakowały szczególne cele, takie jak matki nowonarodzonych dzieci czy zwierzęta domowe. Wierzono, że demony te były w stanie dusić, wysysać krew, czy zsyłać śmierć i choroby.

Wiara w demony na przestrzeni wieków ulegała wielu przeobrażeniom, które Pełka powiązał ze zmieniającymi się uwarunkowaniami społeczno-politycznych i kulturowymi. Wśród takich czynników wymienił on koncepcje oświeceniowe, narodziny kapitalizmu czy walki narodowowyzwoleńcze. Szczególnie szybkie zmiany według autora można zaobserwować po II wojnie światowej, jako rezultat szerszego dostępu do edukacji, a także przemieszczeń ludności związanych z działaniami militarnymi i zmianami granic państwowych oraz industrializacją i rozwojem technologii.

Książka powstała między innymi w drodze badań terenowych, jakie autor przeprowadził odwiedzając polskie wsie i rozmawiając z ich mieszkańcami. Wynika z nich, że wiara w demony przetrwała, jednak jedynie wśród osób starszych i to w mocno zmienionej i okrojonej formie. Natomiast młodsze pokolenia mają zdecydowanie bardziej krytyczny i sceptyczny stosunek wobec tradycyjnej duchowości. Dlatego też "Polska demonologia ludowa. Wierzenia dawnych Słowian" to unikalna szansa, by zajrzeć do mrocznego uniwersum zamieszkanego przez istoty, których obecność w zbiorowej świadomości niemal już całkowicie wygasła.