Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa

Myśląc o niewolnictwie, często myślimy o systemowym niewolnictwie, które panowało w Stanach Zjednoczonych od XVII do XIX wieku. Jednak nie musimy szukać aż tak daleko, bo wystarczy spojrzeć na historię Polski, żeby zobaczyć niewolników wśród rzeszy żyjących na jej terytorium ludzi – chłopów pańszczyźnianych.

W książce "Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa" Kamil Janicki stawia pytanie: Czy polscy chłopi byli niewolnikami? I od razu na nie odpowiada, a ta odpowiedź jest – jeśli się nad tym zastanowimy - bardziej niż oczywista. Bo "chłopi pańszczyźniani" to w domyśle "pańscy niewolnicy", pracujący za darmo, przymierający głodem, zdani na łaskę i niełaskę pana-szlachcica, który posiadał ziemie, na których gospodarowali w chwilach, kiedy nie musieli pracować na pańskim polu.

O niewolnictwie wspominali nie tylko obrońcy ludności wiejskiej, ale i obcokrajowcy, oburzeni stosunkami, panującymi na polskiej wsi. Pojawia się tu tez następne pytanie – czy w oczach polskiej szlachty, stanowiącej elitę społeczeństwa, zarówno pod względem majątkowym, jak i intelektualnym, chłopi byli w ogóle ludźmi? Przecież często o tej najliczniejszej i najważniejszej części społeczeństwa pisano: bydło, psy, chodzące rzeczy.

Wyidealizowana polska wieś, w której – według Kamila Janickiego - radości prowincjonalnego życia były zarezerwowane tylko dla dziedzica i zarządcy jego majątku, to ułuda, jaką karmią nas zdezaktualizowane podręczniki. W XXI wieku nadal mówi się o rzekomym przywiązaniu chłopów do ziemi, ich poddaństwie i dalece wyolbrzymionej krzywdzie, jednak autor "Pańszczyzny. Prawdziwej historii polskiego niewolnictwa" sprawnie rozprawia się z tą wizją sielankowej, dawnej polskiej wsi, w której chłopom zostawała marna egzystencja bez perspektyw na przyszłość, a jedyną rzeczą, jaką mogli uczynić w takiej sytuacji, to po prostu zbiec, co często kończyło się bolesnymi karami, a nawet śmiercią.

Opublikowana przez Wydawnictwo Poznańskie książka "Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa" pokazuje, że historia, którą przez lata wpajano nam w szkołach i w ogólnej, publicznej narracji, ma pewne luki, które należy pokazać i do których musimy się przyzwyczaić. Bo przecież większość z nas to potomkowie właśnie tych chłopów pańszczyźnianych.

Kamil Janicki to polski historyk, pisarz, publicysta. Specjalizuje się w dziejach II Rzeczpospolitej oraz w historiach wybitnych i nietuzinkowych kobiet. Jest redaktorem naczelnym magazynu WielkaHISTORIA.pl oraz stałym publicystą magazynu Focus Historia, często zapraszany również do wypowiedzi na tematy historyczne w innych mediach, internetowych i tradycyjnych.